PREFAZIONE
La cultura poetica, intesa non solo come culto e come studio della poesia ma anche come passione e come pratica, è stata sempre molto diffusa soprattutto nella Sardegna dell’interno. Una cultura poetica che ha avuto ed ha tutt’oggi i suoi momenti più stimolanti ed esaltanti nella poesia estemporanea. Il sardo ha sempre amato cantare. La sua voce stentorea si è sempre levata dal cielo negli spazi solitari delle campagne come una specie di dialogo appassionato tra lui e la natura, che mitigava in qualche modo quella solitudine e popolava d’immagini e di sentimenti espressi in toni sommessi gli ampi spazi di una campagna poco popolata.
Erano canti di lavoro in qualche modo simili agli work-songs dei negri americani, con la differenza che quelli erano l’espressione corale di un gruppo, di una squadra impegnata nel duro lavoro delle piantagioni di cotone, mentre quello del sardo raramente assume la forma corale, ma si manifesta come necessità di esprimere dei sentimenti del singolo, come mezzo per alleggerire la sua solitudine.
Ecco quindi che il contadino, mentre esegue dei lavori nel proprio fondo o il pastore mentre vigila sul bestiame al pascolo, sente questo bisogno ancestrale di rompere i silenzi della natura col suo canto modulato e malinconico.
E’ chiaro che con la meccanizzazione dell’agricoltura e con la trasformazione in senso imprenditoriale della figura del pastore, tutto questo va scomparendo, ma non è difficile nelle zone più impervie dell’interno, dove il mezzo meccanico trova ostacoli naturali alla sua avanzata, sentire qualche anziano contadino intrattenere ancora questo suo dialogo melodico con la natura.
Ma la poesia sarda non si limitava a questi ambienti bucolici, ma veniva praticata anche nei momenti di aggregazione sociale. Anzi bisogna dire che in quelle occasioni i passatempi preferiti erano il canto e il ballo, quest’ultimo mediato, provocato e stimolato spesso dal canto ( cantu a ballu ).
In queste occasioni la poesia assumeva la forma del dialogo, della sfida, della gara tra due o più contendenti, che spesso con versi mordaci, ironici e ricchi di sottointesi e di metafore ( parlare sotto metafora o “a suspos” ) si prendevano in giro a vicenda o si accanivano sul più sprovvisto di mezzi poetici o sul più adatto e disponibile a raccogliere le frecciate poetiche dei compagni.
L’ambiente ideale per queste gare estemporanee era la cantina (su magasinu), che per l’uomo era il salotto, l’ambiente preferito per ricevere gli amici, lontano dagli schiamazzi dei bambini e dagli sguardi di disapprovazione e dal controllo della moglie.
In quell’ambiente, per soli uomini, nascevano, ispirate dalla compagnia piacevole e dall’ebrezza procurata dal buon vino somministrato in dosi piccole ma continue, delle gare poetiche leggendarie, epiche ( da cui nacque anche la famosa espressione “poeta po ettare… su inu”, riferita a chi era più abile nel bere che nel verseggiare ).
Le forme poetiche preferite erano i “mutos” o “frores” e le ottave. In ogni paese restano famose delle ottave particolarmente significanti, nate in quegli ambienti poco canonici per la poesia, ma particolarmente stimolanti. Di tutta questa produzione poetica, gran parte della quale si perde nell’aria fumosa e umida delle cantine in quanto prodotto estemporaneo, si direbbe oggi usa e getta, solo le composizioni più significative vengono tramandate, diventando in qualche modo cultura popolare, impregnata di classicismo, di religiosità, di umorismo, di irriverenza, di moralismo.
Si distinguevano dai poeti estemporanei ( improvvisatori ) i poeti a tavolino, che componevano quelle che venivano chiamate “canzones o cantones”, che non erano altro che poemi più o meno lunghi dedicati a un personaggio, a un Santo, a un avvenimento importante, a un tema particolarmente sentito dall’autore.
Il lavoro che qui viene presentato è un tipico prodotto di quel genere, cioè una “canzone” o “poema” su un tema antico, ma sempre nuovo che è “la vita umana”.
I poemi hanno sempre avuto una grande importanza nella letteratura poetica sarda. Appassionati conoscitori dei poemi classici ( Iliade, Odissea, Eneide ) e di quelli medievali ( Orlando Furioso, Gerusalemme Liberata, poemi cavallereschi in genere, le famose Chansons de geste ), i poeti sardi si sono cimentati spesso in questo genere letterario. La letteratura sarda è ricca, infatti, di queste storie raccontate in poesia, mentre scarsa è la prosa, quasi inesistente.
L’autore di questo poema sulla vita umana è un contadino di Ardauli, un autodidatta animato da una grande passione per la poesia e da un grande amore per il suo paese, Giovanni Battista Deiana ( Ardauli 29-1-1922 ).
Appassionato di letture non solo poetiche sulla Sardegna, dai testi classici come il Viaggio in Sardegna del Lamarmora al Dizionario Geografico della Sardegna dello Spanu fino alla più recente letteratura e storiografia, egli già in passato si è cimentato in composizioni poetiche impegnative, scrivendo “ Diario di Ardauli ( passato e presente )”, una sorta di Storia di Ardauli fin dalle origini. Si tratta di un’opera poetica di grossa mole composta di ben 346 ottave. Partendo dalle tradizioni orali, egli ha cercato di ricostruire le origini del suo paese, riportando fatti e avvenimenti non documentati, ma sempre esistiti nei racconti popolari.
Sotto questo profilo egli ha il merito di aver evitato che questo patrimonio culturale andasse perduto per sempre col cessare della tradizione orale in una
società sempre più proiettata verso il futuro e sempre meno interessata al suo passato, alle sue radici, alla sua memoria storica o leggendaria che sia.
Nella compilazione del suo Diario il nostro autore oscilla dunque fra Storia e tradizione, creando un insieme formalmente curato e di gradevole lettura. Dove non esiste il documento storico o la tradizione orale egli ha poi supplito con la fantasia, ricorrendo addirittura ai poemi classici latini e greci. Simpaticissima è la trovata di collegare le origini di Ardauli alla caduta di Troia, dando al nostro paese delle prima d’ora impensate origini greco-troiane.
Nel presente lavoro Giovanni Battista Deiana ha saputo infondere tutto ciò che la saggezza popolare ha prodotto nella sua storia millenaria in questo piccolo angolo di mondo che è il Barigadu, del cui ambito geografico il paese di Ardauli fa parte. E’ la cultura d’un popolo che traspare dalle numerose ottave ( detti, proverbi, giudizi, moralismo, buon senso, saggezza ), dove spesso “sa serrada” è una vera e propria “sentenzia”, inappellabile per la sua giustezza e la sua acutezza, espressa in modo conciso ma completo.
La vita umana è un argomento molto trattato nella letteratura poetica sarda. Resta famosa fra tutte la “Mundana Commedia”, che ogni buon sardo conosce e di cui spesso attingono gli stessi poeti estemporanei.
Benchè il nostro autore esplori quello stesso mondo, non diventa mai ripetitivo, perché riesce a dare una sua visione ironica e pungente della vita che, si sa, è così complessa e così varia che si possono dire sempre cose nuove e cose diverse.
Sotto il profilo strettamente linguistico non si può non restare colpiti dal fascino della Lingua Sarda. Queste composizioni letterarie, vista la loro complessità e la loro bellezza, non possono non confermare la dignità di lingua per il Sardo. Non penso che esistano opere di tale levatura e di tale suggestione nelle altre parlate italiane, neppure nel napoletano, che pure ha una sua importanza, soprattutto nella canzone.
E’ risaputo che soprattutto all’estero il Sardo viene preso in grande considerazione per essere la lingua moderna che più delle altre si è mantenuta vicina alla sua matrice latina. Molti sono gli studiosi stranieri che se ne sono occupati: uno fra tutti il Wagner.
Non sembra però che noi Sardi per primi siamo del tutto convinti della bellezza e dell’importanza della nostra lingua.
Prof. Mario Deiana
Ardauli 1999
PREFAZIONE IN LIMBA
1
Si mente e manu tenes volontade
Iscrie de s’umanu su chi este
Sa vida in su calighe celeste.
2
De cainos est prus de sa metade
Est craru lampante evidente
Oe coment’est s’umanidade.
3
A Nord Sud Levante Ponente
Funti pagu sos abelianos
S’Eden su zardinu in s’Oriente.
4
Creadore de sos primos umanos
Esamina e pesa gramu a gramu
Lettore cale funti sos arcanos.
5
De su serpente Eva e Adamu
E sa mela reale omicida
Est mortale in truncu e ramu.
6
Amara e crudele est sa ferida
Eva delittuosa traitora
Papa sa mela e perde sa vida.
7
E dae su zardinu ch’essit fora
Paris cun Adamu su meschinu
Eva cun sa mela ’e sa colora.
8
Incarna su luciferu Cainu
E naschet che a Satana tramposu
Vandalu ladru e assassinu.
9
Su tempus est po cussu mostruosu
Ca in tottu cumandan sos cainos
E su populu bivet bisonzosu.
10
Tott’est fattu de custos istrozzinos
Lezze giustizia e garanzia
Isfruttande sos poveros mischinos.
11
E nanta nanca est democrazia
Mancu sa morte sin de fae bona
De custa zente gosich’impazzia.
12
E mantenent s’insoro poltrona
Nde morit unu e nde naschit deghe
E semper issos zughent sa corona.
13
Nde ponent in presone senza neghe
E che ogant sos ergastolanos
Concas maccas e prenas de feghe.
14
Si sos ladros funtis cristianos
A unu sant’arranzami m’invoco
Decido cun sambenosas manos
Riccu po dinare furo e occo.
15
Calencunu s’est appropriau
De su libru senz’autorizu
Su cale non tenet assimbizu
Ca est de pare fotocopiau
Sas paraulas at doppiau
Faende a sas rimas marterizu
No est de s’autore naturale
Si sa firma no est originale.
G. B. D.
Questo volume è stato scritto e corretto dall’autore nell’autentica parlata di Ardauli, con alcuni adattamenti fonetici allo scopo di perfezionare la rima.
Tutti i diritti riservati all’autore.
1
Umanu sapiente as tracciau
Po s’ignorante s’iscrittu giocundu
Faend’ischire ca su mund’est tundu
Non quadrau ne ischiacciau
In su Polo Nord est ghiacciau
E su fogu nanca est in fundu
Chelu mare terra e dogni vida
Deus nanc’at fattu ind una chida.
2
Miliardos de annos prima ’e oe
Custa terra in s’aria est cumparsa
Cun su tempus sa oghe s’est isparsa
Sos iscrittores faende s’eroe
Si no’ est beru su chi nande soe
S’istoria s’iscrittura fatt’est farsa
Chie na’ Deus fattu at sa terra
Chie na’ de su sole est una perra.
3
Penzo ripenzo in coro e mente
Sa realtade ischire disizzo
Immaginande tottu realizzo
Cun prova crara lampante vidente
De su mundu sa vida sa zente
De coment’est creada mi abizzo
E pozzo narrer sos difettos mistos
De s’era de Adam’a sa ’e Cristos.
4
Sa Bibbia est de crere in custu
Fattu at Deus sa creazione
De polu in polu in dogni nazione
A prova crara tottu paret giustu
Su creau est forte e robustu
Senza data nen precisione
Chida o annu ch’apede impreau
Cun su tempus su mundu s’est creau.
5
Su Russu cun s’Americanu
Arribaos funtis a sa luna
Andaos e torraos po fortuna
Ognunu de issos biu e sanu
Impressionat cussu logh’istranu
Anima bia nanca non d’ad’una
Abitad’ada esser una die
Sì che innoghe diventad’inie.
6
Toccat sa manu e biet cun s’ogu
Ca su creau est naturale
Comente s’aurora boreale
Illuminada de pampas de fogu
E semper est gasi in cussu logu
Ca no’ est occasionale
Cun tottu chi sa terra girada
Est inie e mai si ritirada.
7
Satellites de dogni manera
Est faende s’umanu cun s’arte
A sa Luna Venere e a Marte
Ddos mandat de sa terrena isfera
Giove su gigante de s’aera
In s’ispaziu celeste leat parte
Semper in tempesta burrascosu
Illuminau de fogu gassosu.
8
Est prus che certu custos pianetas
Po crachi cosa Deus ddos at fattos
A sa temperatura insoro adattos
Girande in sas orbitas perfettas
Girant’e rigirant sas cometas
Sos pianetas lassande intattos
A perfezione tottu andada
Comente Deus ddas cumandada
9
Deus creau at su firmamentu
Cun su necessariu a dogni latu
E si est beru ca s’inferru at fattu
Po cundanna pena e turmentu
Su chi est fortunau est cuntentu
De si godire su chelu beatu
Su chi de bona sorte no’at s’agherru
Cando moridi andad’a s’inferru.
10
Po cantu s’umanu ad’a bivede
Liberu in sa terra cun affannos
Finz’a oe est semilabintott’annos
A deghemila creo no’ arrivede
Su risultau non pozzo descrivede
Sos annos benidores funti mannos
A sa fine contande sos congluos
Nd’a tremila e settantaduos.
11
Però s’umanu cun s’intelligenzia
Est faende progressu a dogni parte
Sa Luna e su pianeta Marte
Est diventau umana residenzia
S’umanu est faende isperienzia
De sa natura s’ingegnu e s’arte
A modu su in sa terra cumandada
Ma biu a su chelu no’ ddu andada.
12
In pianetas s’umanu est cricande
De Deus iscoprire sos segretos
Faende invenziones e progettos
Su sistema solare isplorande
Deus su permissu ddi est zande
Po bied’e toccare sos prezettos
Chi Deus ad’incisu in sa natura
Misteru po s’umana creatura.
13
Deus a s’umanu ad’accettau
S’indipendenza s’autonomia
Satanica pretesa presomia
Chi Satan’a s’umanu at progettau
Satana a s’umanu at prezettau
Nande fae sa volontade mia
Non ti lessas de Deus cumandare
Ca ses tue re in terra e mare.
14
Deus at zau su podere
A s’umanu sa Luna visitare
In persone biu de andare
Po bied’e connosched’a dovere
Ca Deus est su supremu mere
De faed’e disfaet dae pare
No’ importat comente fatta dd’ada
De Deus ogni cosa est creada.
15
Dogni cosa in sa vida est fattibile
Cando cheret sa forza celeste
Si su chi na’ s’iscrittu beru este
Ca s’anima umana est invisibile
In sa Luna puru est possibile
De ddu aer crachi anim’areste
Ca cun su corpus terrenu peccàda
Deus dd’ad’a inie cundennàda.
16
Nanta certos s’umanu est dipendiu
De su pische o dae sa scimia
Lezzende s’iscrittura cheret timia
Po isbagliu o male cumprendiu
Nande custu sa natura ad’offendiu
In sas virtudes suas dd’ad’oprimia
Terra e abba est sa natura nosta
Dae su veru Deus fatt’apposta.
17
Sa terra nanca fiad’abitada
De mostros e de omines gigantes
De ispiritos malignos volantes
Cando Deus s’umanu fattu ada
Po chi sa terra esser populada
Distruet sos feroces divorantes
No’ est su chi sa pinna iscriede
Ma crachi cosa crara ja si biede.
18
Sos delusos iscrient’e nanta
Confusos incertos e convintos
De s’istoria faent labirintos
No’ est beridade sacra e santa
Immaginazion’est tottu canta
Supponende sos varios dipintos
Sa vida nosta est unu misteru
E non podius narrer tottu est beru.
19
Unu Paba unu Deus de bontade
Una vida una lezze redimìa
Unu mare senz’autonomia
Unu mundu prenu ’e falsidade
Unu tempus de lupu in libertade
Una democrazia presumìa
Unu comune sciacallu mazone
Unu guvernu corrottu e ladrone.
20
Unu at fattu su mundu sa zente
Nanca funti trese e contad’unu
Est mannu e no’ ddu biet nessunu
Est unu e in tottue est presente
Est unu in su coro e in sa mente
Non s’ischit si est biancu o brunu
Est unu e sa vida tramandada
Puru send’unu in tottu cumandada.
21
Sa vida cantu est bella est mala
Pomposa fiera tottu orgogliu
Chie naschid’ind un’iscogliu
Chie cun sa ricches’a dogni ala
Su chi naschit cun sa rughe a pala
Po tottu vida bived’in s’imbrogliu
Traballat die notte a sole e luna
E die bona non de bied’una.
22
Beru ca sa vida est tramposa
E nde faet de dogni colore
Si su tempus no’ est in favore
Po s’umanu sa vida est penosa
Senza ispina non s’agata rosa
Siat po poveru o po signore
Naschit poveru sa ricchesa froridi
Naschit riccu e poveru moridi.
23
Sa natura su tempus at fissu
Su tempus a sa natura attraede
Ca est sa natura chi nos faede
Non si faet dognunu issu
Solu sa natura ja permissu
A dognunu su chi poded’aede
E su donu chi ja sa natura
No’ est una cosa fatt’a fura.
24
Deus a tie umile imploro
Su lamentu de sa vida terrena
E ti domando a nde tennet pena
De chie no’ ad’anima nen coro
Su bied’e intendet mi addoloro
In pedde mia e in pedde anzena
Non si separat velenu nen mele
Paret su tempus de Zorobabele.
25
Babele una turre in Babilonia
At fattu po pigare a su chelu
Deus dd’at mandau s’Arcanzelu
Po non faet cuss’opera dimonia
Babele no’ iscurtat cerimonia
Ma cando sa limba at postu velu
Variante in sos compromissos
Non si cumprendiant prus tra issos.
26
Po sa turre at fattu tale gherra
Cund unu mare de confusione
Po una vana e macca illusione
Faet Babele sa turre in sa terra
Po pigare in chelu afferra afferra
Biu e sanu in persone
Sa pinna iscriende ddu raccontada
E mai cust’opera tramontada.
27
Deus ca est bonu custu est beru
Lassat liberu s’umanu terrenu
Che caddu currende senza frenu
A volontade in su mundu interu
Po cussu su dimoniu est fieru
E colpit s’umanu a punzu prenu
Tentat s’umanu ch’in peccau ruada
A furare e a bocchire azuada.
28
Nanta ca Deus bocchid’a sa zente
Ma Deus no’ est un’assassinu
Sa mort’est cudda mela de giardinu
Chi papad’Eva e su serpente
Po primu morid’Abele innocente
Ca dd’at mortu su frade Cainu
Cainu s’assassinu bestiale
Est issu su primu criminale.
29
In vida seo reu e testimoniu
E cundanno s’ora maladitta
Cando Eva at zau sa titta
A Cainu fizu ’e su dimoniu
Lassande po umanu patrimoniu
Sa criminalidade inflitta
Deus de custu domando a tie
Puit’est gosi sa zente oe in die.
30
Eva Deus t’at fattu che anzela
Po bivet cun Adamu in su giardinu
Ma tue cun s’amore serpentinu
Dd’as traittu papandedi sa mela
E fatt’as po s’umanu parentela
De su serpente naschinde Cainu
E su serpente de Deus tiranu
Eredita su genere umanu.
31
Cainu non fu fizu de Adamu
Fu fizu ’e su serpente cori cottu
A Cainu assimbizzad’in tottu
Su criminale de matessi ramu
Femina chi non pesad’unu gramu
Su serpente de issa est devotu
Siad’in su tolu o in s’azza
Est issa puru de matessi razza.
32
Puite Cainu at mortu Abele
Ca non fiat de su matessi babbu
Cainu senza coro e senza grabu
Abele tottu zuccuru e mele
Cainu serpentinu tottu fele
Una rughe at postu senz’acabu
Dae tando sa terrena vida
Est turmentada dae s’omicida.
33
Abele de Adamu fizu veru
Eva matessi dd’allatad’in sinu
Naschiu est umanu genuinu
Simbizante Adamu de aberu
De bona fide omine sinzeru
Ubbidiente a su Deus divinu
In gioventude a tenera edade
Invidiosu ddu occhit su frade.
34
Cainu nanca fiat contadinu
E Abele faiat su pastore
Semper fidele a Deus Signore
Cainu fu de coro serpentinu
E su trigu faiat bruvorinu
Inveze Abele anzones de valore
Cainu senz’amor’e bramosia
Occhid’Abele po sa gelosia.
35
Deus forzis in custu tenes tortu
Non punire a Cainu s’atrivida
Ischias ca fudi un’omicida
Elle puite tue no’ dd’as mortu
Forzis dd’as zau pagu importu
Lassandeddu a iscandalu in vida
Zandeddi una pena prus cruenta
De morret suffrinde a morte lenta.
36
Abele primu omine seportu
In sa terra vergine digiuna
Cainu tristu cun mala fortuna
Die e notte senz’aer cunfortu
Nanta ind una grutta est mortu
Cuau po no’ ddu bier sa luna
Sa luna nanca fu s’ogu ’e Deus
Morit timende maladittu e peus.
37
Eva in sa terra promissa
Po Adamu fiat sa mambrucca
Cun su serpente in sa parrucca
Falsa e traitora semper fissa
Sas feminas funt’oe che a issa
De manos de conca e de ucca
Est Eva chi at postu costumene
A su feminile bagassumene.
38
Oe sa zente de su duamila
No’ est comente a tempus antigu
Tando fiant craros che isprigu
Como contandeddos tottu in fila
Non d’agatas unu a lugh’e pila
Parente ompare ighinu amigu
Non zapas fide ne bonu cussizu
Mama cun fiza ne babbu cun fizu.
39
A ddu penzare non pared’aberu
Comente oe est morta sa fiduzia
No’ est chi siad’una iscaramuzia
Est generale in su mundu interu
Non s’agatad’umanu sinzeru
Tottus tenius sa matessi astuzia
Chi pozzat zare in sa vida consolu
Creo chi siad’unu Deus solu.
40
Sa femina astuta forte agile
In su sambene jughet calamida
Est s’idole po s’omine in sa vida
Incantevole pomposa e fragile
Puru sendo de tessutu gracile
Est po natura s’umana guida
Zughet sa limba che su pappagallu
Sentidos e crebeddos de cristallu.
41
Femina est femina e podere
Un’aspide a tottu sos momentos
Po s’omin’est tristura e turmentos
Vanitosa est po dogni piaghere
S’omine de sa femina est mere
Solu in sos dilettos godimentos
Sa femina s’omine cumandada
S’omine che cane in fattu andada.
42
Istringhet sas dentes’e sospirada
S’omine a dolu in coro sofferente
A dogni manu sas redines tirada
Po sos fizos e limbas de zente
Ca si a custas cosas ponet mente
Non ponet paghe ma prus s’airada
E perdet su controllo a s’improvvisu
Faende un’inferru in paradisu.
43
S’omin’est obbligau chi s’amudede
Ca sa femina ddi ponet su ferma
Crachi orta jogande a ischerma
S’omine profittad’e dd’iscudede
Chi siat binchidore non s’illudede
Ca issa dd’avvisad’a caserma
A sa femina janta sa resone
E a s’omine ponent’in presone.
44
Po cussu sa femina profittada
Ca sa lezze tened’in favore
Che unu crobu un’unturzu un’istore
Sas trassas de marzani ddas imitada
S’occasione bona no’ esitada
Ma dd’abbrazzat cun forza mazzore
Insoddisfatta e mai nutria
Sue sambene comente s’istria.
45
S’omine bivet cun tristu lamentu
Po sa femina e lezze contraria
Un’atroce penuria temeraria
Est po s’omine a dogni momentu
Ca dd’aspettat su mantenimentu
Si non si ch’andad’issa volontaria
Ogandechedda s’omin’est promissa
Ca traballat po biver’a issa.
46
A sa femina che ogas’a fora
Liberandedi dae sos affannos
Tue bivende in miseros pannos
E issa faende sa signora
Riende dae tue a dognora
Bufad’e papad’a uccones mannos
Ballad’e cantat sa cuccuriola
Ca tottu pagat su pegus de mola.
47
Sa femina in domo torturada
A s’omine senza sa resone
E ddu trattat comente attizone
Chi su pische de manos che furada
Sa femin’est male chi non curada
Est granghena in coro e in persone
S’omine cun femina in s’occupu
Est un’anzone in grinfas de lupu.
48
A sa femina jazo sa resone
Ca Eva dd’at zau cussu donu
Est che una tempesta senza tronu
Peus de uraganu alluvione
In domo est sa maledizione
Mai ddu ad’unu minutu bonu
In duminiga e in die ’e festa
Est semper tronos lampos e tempesta.
49
Sa femina cun sas suas trassas
Ponet s’omine a moler de continu
Si dd’accarezzad’a manos in sinu
Massaggiandeddu in sas partes bassas
Toccandeddi s’ampudda cun sas tassas
Dd’imbriagat senza bufare binu
Cando s’omine tontu est imbriagu
Issa si leat dogna disvagu.
50
E tue omine mischinu
Male nutriu mortu de fatiga
Laboriosu comente frumiga
Cun pagu forzas traballas continu
Tombe tombe a istentu in camminu
Camminas a cazolas friga friga
Senza dinare e senza marengu
Umiliau che unu ramengu.
51
Omine bene tottu considera
Sa femina che femina lassa
Non pighes custa rugh’a conca bassa
E non dimostres grinta de pantera
Lea sa vida cun bona manera
E sa prudenzia piga cun trassa
Sa femina rispetta prus che fogu
Ca si dda toccas ti che ogat s’ogu.
52
Custa est forzis sa bona resone
S’omine in pannos suos de istare
Sa femina che femina lassare
E allontanet sa tentazione
Est a finire sa vida in presone
Cun femina sa conc’unir’a pare
Si cun maccu che maccu ti cumportas
Sendo sabiu ses maccu duas bortas.
53
Omine po chi eroe sias
Non ti lese in manos su foette
Sas feminas matessi funti crete
Cojuadas fiudas bagadias
Su macchin’est de trintases zenias
E issas nde possedint trintasette
De natura est s’insoro patrimoniu
Dimonias prus de su dimoniu.
54
Femin’est po s’omine dimonia
Indomabile bestia feroce
Prus de unu lampu veloce
Inventat sa credibile fandonia
Faet de nudda una babilonia
Poned’in ballu turmentu atroce
In famiglia sa femina castiga
Est una etta omos para briga.
55
A sa femina cara bella prenda
Su Deus po s’omine dd’at fatta
Po una rughe crudele ingrata
A dda pigare in palas che sienda
Oe est tradizione moda e lenda
Po sa femina una vid’adata
Oe in die sa disonestade
Po sa femina est pubblicidade.
56
Sa femina a s’omine riduidi
De pantera ddu faet che anzone
E issa faende su leone
S’omine de issa non fuidi
A furare e a bocchire dd’intuidi
Finz’a che ddu ettare a presone
Si s’omine de fuire cricada
Issa dd’avvelenad’o dd’impiccada.
57
Sa femina est che sa callentura
Po s’omine irresistibile
Sa femina est irremovibile
Maniaca gelosa cori dura
Sa ricchesa in sa domo sigura
Po dda distruer faet su possibile
Po si leare profanu godire
A sos suos mandad’a pedire.
58
Crico a Eva sa prima terrena
Rea de su peccau in su giardinu
Istregadas de matessi destinu
Aspasia Arianna e Maddalena
Giulietta Vienna Elena
Sambenosas po s’ispadacinu
Sa Medusa cun pilos de serpente
Pietrificad’animales e zente.
59
Ulisse nada pregami chi torre
Penelope aspettat sa finale
E vendicat s’odiu mortale
Salambo de Annibale sa sorre
A treghentos romanos faet morre
Impazzinde s’insoro generale
Giuditta a Oloferne s’intregada
Dd’occhid’e sa conca che ddi segada.
60
Fu Zuanni Battista precursore
In sa presone de su Macheronte
Erodiade a Erode na’ de fronte
Bocchire su Battista infamadore
Salomè po Erode fu s’amore
Zaiat po Salomè mare e monte
Salomè ddi na’ po conquista
Cherzo sa conca ’e Zuanni Battista.
61
Salomè Erodiade non negada
A su cussizzu est ubbidiente
Erode a Salomè ponet mente
E a Battista sa conca che segada
Erodiade a Salomè pregada
De ddi jare sa conca ’e s’innocente
Salomè ddi nada ispregevole
De tottu custu ses tue culpevole.
62
S’attraente muzere ’e Putifarre
Su ch’at fattu po Zuseppe s’Ebreu
Issu ddi nada su Deus meu
Non cheret chi tocche umana carre
Dalila vanitosa po cumparre
Un’eroina cun su filisteu
Sacrificat sa sua persone
Faet s’amore e traighet Sansone.
63
Unu pilu de femina est cadena
E s’omine non dda segat mai
Ddu poned’in perigulu e guai
Po tottu vida in turmentu e pena
Sa femina est comente sa iena
Feroce indomabile assai
De s’omine po cussu si nd’abusada
Ca si dda toccat sa manu si brusada.
64
Ammitto ca sa femina est mala
S’omine puru no est de sanare
Su dimoniu s’at fattu a ompare
E a Deus dd’at postu a un’ala
Cun sa femina in sa matess’iscala
Pigant e calant unios appare
Isfidant sa ricchesa posta in voga
Cun s’abortu sa pillola sa droga.
65
Po curpas de sa drog’a puntiglia
Oe sa zente est gosi variada
Die e notte a sa dilliriada
Su mundu est po issos meraviglia
Parent tottus de una famiglia
De su matessi male inghiriada
Funt’unios e logrant sa brama
Comente fizos de matessi mama.
66
In su centru de custu quadratu
Sa droga ite tottu est faende
Para s’uriga osserva e cumprende
Vile testardu de coro ingratu
Ses furande occhind’ a dogni latu
Ereos dae pare distruende
Ses faende s’umanu calvariu
Po esser tue cras miliardariu.
67
A ite puntu poded’arribare
Una mama unu babbu variante
Bendet su fizu a unu mercante
Po poder’issos riccos diventare
Opuru ddu mandand’a furare
Comente randagiu ambulante
E dd’imparant’a faer su ladrone
Un’assassinu de professione.
68
Ello no’ est mentalidade bassa
Su chi sa mama narad’a sa fiza
Bae a s’istrada e passiza
Po su dinare fae sa bagassa
E diventas ricca bella e grassa
De miliardos prenes sa valliza
Cando chi tenes a unu bastardu
Fuliacheddu a su muntonardu.
69
Su ch’est faende su gener umanu
Omine e femina corrotta
Sa creatura naschent’est ridotta
A rifiutos de solid’urbanu
Custu no’ est sensu cristianu
Est coro duru e anima cotta
Unu tale simile assasinu
No’ dd’iat fattu manc’unu cainu.
70
Su mostru de Firenze it’at fattu
Sas coppias turisticas bocchiada
Ma puite custu ddu faiada
Gosi crudele de coro ingratu
Su colpevole non s’ischid’esattu
Testimonzu oculare non ddu iada
Unu est pranghende custu dolu
Però est de crere non fu solu.
71
A Verona sa matessi cosa
Unu modestu gentile signore
Soddisfaiat su tramposu amore
Poi cun sa manu sambenosa
Ddas at mortas e postas in losa
In su terrenu su abitadore
Sendo custas feminas mortas
Nad’iss’e tottu ue fiant seportas.
72
Su chi at fattu su sicilianu
A bocchire tres fizos innocentes
A sa menzus edade fiorentes
Ddos at mortos cun barbara manu
Mostruosu che unu tiranu
No’ ddu narat mancu a sos parentes
Ddos interrat fora ’e campusantu
Senza sacramentos senza prantu.
73
Su ch’a fattu Belgio a Marcinella
A su martire populu operaiu
Fu semper primavera unu maiu
De tottu Belgio sa prus idda bella
Est diventada una barbara cella
Po s’adolescente su guaiu
Doighi giovaneddas indifendias
Funti chie mortas chie bendias.
74
Non bastat su disastr’in miniera
Chi su grisù at fattu cun terrore
Ad’aggiuntu cust’ateru dolore
A mamas senza paghe senz’ispera
Sa mostruosa barbara pantera
Oh giustizia puni cun rigore
Biu untu a mele finz’a urigas
Che ddu papente muscas e fromigas.
75
Non timed’oe su furbu satanicu
Sa lezze de su Deus soberanu
Po jare vida a su corpus umanu
Su chirurgu faet de meccanicu
Ma po zappare su pezzu organicu
Che furanta su martire giovanu
Su destinu de custu adolescente
Salvat su mortu e morit su vivente.
76
Oe su contrabbandu est in pratica
Tottu su mundu est in confusione
Po prostituta e adottazione
S’adolescent’est sa chi est simpatica
Europea Africana e Asiatica
Ad’allarmau dogni nazione
In America e in s’Oriente
Est su covo de s’adolescente.
77
S’umanu est che lupu arrabiau
Cun tottu chi jughed’ozu e sale
In prus su tempus attuale
Est variau e isbambiau
S’ambiente est tottu cambiau
In su mundu sa crisi est totale
Incredibile est custa meraviza
Su babbu chi violat fizu e fiza.
78
Ite vida iscandalosa e mala
Est faende s’umanu cun terrore
Tra omines faente s’amore
E sas feminas lassant’a un’ala
Sa prostituzion’est oe in gala
Senza rimorsu e senza pudore
Oe sa pillola est post’in usu
E de umanos non de naschit prusu.
79
S’umanu in vid’est provvisoriu
Ma su pagu chi est est malu e basta
Po sos chi jughent sa conca guasta
E perdent su nobile notoriu
Comente faent’a Monte Citoriu
Funti ponende s’Italia a s’asta
Senza preziu valore nen cura
Po repubblica e po dittatura.
80
A ite puntu est s’Italica mama
Po curpa de su ladru criminale
Sos ladros funtis in Quirinale
Palazzo Chigi e Palazzo Madama
Su Parlamentu at sa matessi fama
Senato Camera e Cap’Istatale
Magistraos de sa matessi sorte
Ant fattu rea sa suprema corte.
81
Po sos politicos non nazo nudda
Ca funti tottus in confusione
Funti faende unu minestrone
E su chi binchet si linghet sa trudda
Leandesiche s’ou cun sa pudda
E cun sos suos si parzit s’uccone
Faendesi po issos su ricoveru
A ispesas de su mischinu poveru.
82
Si su chi nos cumandad’est ladrone
Cal’est po nois sa bona isperanza
Cun chie nois aus confidanza
Cun su sciacallu o cun su mazone
Curpa ’e su lupu timius s’anzone
Ca seus iscaddaos abbastanza
Fide oe non d’at po nessunu
Ne in s’istadu ne in su comunu.
83
Tottus aus fattu esperienzia
Su ch’a fattu s’umanu bestiamene
Miliardos po lebbra e po famene
Mandaos po s’uman’assistenzia
Sos ladros senza cuscienzia
Ch’an furau oro prata e ramene
E fattoso si funtis’irriccones
Cun terremotos e alluviones.
84
Umanu intelligente sanu e forte
Creau t’ada sa mama natura
Po bived’in sa terra cun bravura
Finz’a s’ora chi enit sa morte
Ma tue a su dimoniu faes corte
Po bocchir’e a biver de sa fura
Tue furas t’irricchis e t’ingrassas
Cando moris innoghe tottu lassas.
85
A sa terra natura mama nosta
Ca seus fizos suos non cretius
Ma nois a sa terr’appartenius
Anima vida e morte cumposta
Puru gherrande senza faer sosta
Poveru e riccu in sa terra bivius
A modu nostu sa vida gherraus
Cando morius a terra torraus.
86
Però s’orgogliu de s’umanidade
Si faet mere in mare e in terra
E dividit sas roccas perra perra
Non rispettat ne sorre ne frade
Si si negat sa sua volontade
Cun sas armas de fogu faet gherra
Bocchid’e furad’ostinau fissu
E non penza ca devet morrer’issu.
87
Sa vida est comente sa rosa
Ch’in su vasu si poned’a mal’oza
S’appassid’e che perdet sa foza
E sa virtude sua profumosa
S’inchinat senza ispera dignitosa
Rassegnad’a una grinta roza
A comente consuetu est s’usu
Si che fuliat ca non servit prusu.
88
Nessunu s’allirghet ne s’attristede
Si est poveru o riccu che conte
De polu in polu in dogn’orizzonte
Gherra dognunu po chi conquistede
Unu Deus po tottus esistede
Ma seus comente s’erba ’e monte
Naschit frorit siccad’e isparidi
E a s’istesone sua riapparidi.
89
Sa vida nosta no’ est leggendaria
Est solu unu misteru permanente
Po sa manu po s’ogu e po sa mente
In terra in mare e in s’aria
S’idea curiosa immaginaria
Cricat su pilu in s’ou inesistente
Su cale s’umanu domandada
Da ue benit s’anima ue andada.
90
Non si rispettat Deus e ne santos
S’umanidad’est indimoniada
Cando tue Deus dd’as creada
De sacrifizios nd’as fattu tantos
Oe su dimoniu nd’at sos vantos
S’umanidade dd’at conquistada
T’anta mortu su fizu Gesusu
Oe a tie ti vendican prusu.
91
Tue Deus Babbu Onnipotente
Sendo de chelu e terra soberanu
Puite a Gesusu as fatt’umanu
Comente a un’ateru morente
Mortu est beffau de tottu sa zente
Che un’anzone miseru orfanu
Po sas suas umiles resones
Est mort’in rughe cun duos ladrones.
92
Dd’as fattu po jare esperienzia
A s’umanu faende cumprendede
A Cristos no’ as crefiu difendede
Ca sa mort’est po tottus sentenzia
Ma s’umanu est senza cuscienzia
No’ rispettat no’ timed’a t’offendede
Si faet cun tue prepotente
E a su dimoniu ponet mente.
93
Tue Deus chi ses poderosu
Puite tottu custu lassas faede
Cale passienzia podes aede
Cun s’umanu feroce sambenosu
Tue ses unu Babbu piedosu
Opuru cricas solu a ti distraede
Zande sa libertade e patrimoniu
A criminales e a su dimoniu.
94
Tue ses Babbu ’e tottu s’universu
E cumandas chelu terra e mare
Tue podes su tempus cambiare
E s’umanu a ddu faer diversu
No’ ddu lessas in su male immersu
Ca non si podet prus gosi campare
In tottu cantu su globo in tundu
Si sighit gosi est sa fin’’e su mundu.
95
Creau as s’umanu e ti est fizu
Puru sendo cun tue pagu bonu
Cunvertiddu cun su santu donu
Chi non zezad’in terra prus fastizu
Cristos at zau su Santu Battizu
Morid’in rughe po jare perdonu
E tue puite non ti appenas
De segare sas umanas cadenas.
96
Est beru ca tue a fizos tuos
As nau faie su chi cherisi
Datu ch’in mente prus no’ mi ponisi
Zeo de bois fazzo sos congluos
E non bos ap’a zare prus azuos
Finz’a cando non bos cunvertisi
Zughis in manu azzarzu e ferru
E leae su chelu o s’inferru.
97
Deus at zau in tottu libertade
A su terren’umanu sapiente
De faer su chi dd’est conveniente
A segundu sa necessidade
In pittica o manna cantidade
Siat po peccadore o innocente
No’ importat de cale appartenenza
Devet cumbatter sa sopravvivenza.
98
Adamu su Deus creadore
Su giardinu terrestre zau t’ìada
Tue biende ca non ti praghìada
De faer’in giardinu su signore
As fattu zegu cun Eva s’amore
Comente su dimoniu cheriada
Faes cun Eva a sa mela sa corte
Lassas sa vida e leas sa morte.
99
Si est beru su chi s’iscrittu nada
De Adamu e d’Eva su delittu
In sa Bibbia su chi est iscrittu
Est de crere ca est cunsagrada
Currezia de sos dottos approvada
In tantas limbas an fattu s’imitu
Sa Bibbia su lumene at giocundu
Po sos credentes de tottu su mundu.
100
Sa Bibbia est paraula de Deus
E nois sos credentes dda lezzius
Dda lezzius ma no’dda cumprendius
Mancari volontade nde tenzeus
Surdos mudos zurpos seus
No’ ischius ubbidius e cretius
Sa Bibbia est iscritta de s’umanu
In lumene de Deus soberanu.
101
Settantaduos libros tott’a unu
Anta fattu sa Bibbia sacrada
De sos dottos iscritt’e approvada
Sos pareres esaminaos sunu
Cun s’accordu e su pattu comunu
Tradotta in tantas limbas est istada
Fattu est gosi su componimentu
De su Ezzu e Nou Testamentu.
102
Tando certos tenian su dirittu
De faeddare cun su Deus veru
Faende crere a su mundu interu
De sa Bibbia su chi est iscrittu
Mostruosu però est su delittu
Si risultat no’ a esser beru
Si Mosè iscrittu at falsas taulas
Sos credentes cretius cussas faulas.
103
Deus in chelu terra e dogni logu
Simbizant’a s’umanu s’impersonada
Mosè cun Deus chistionada
Però a Deus no’ at biu cun s’ogu
At biu solu una pampa ’e fogu
Cun sa oghe de Deus arresonada
Cun Deus inie e innoghe
Penzandeddu intendius sa oghe.
104
Sa Bibbi’est difficil’a cumprendere
Po sas suas ottanta opiniones
Esaminande sas sacras resones
De ite custu ad’a dipendere
Osservande jad’a intendere
Ca sun diversas sas intenziones
S’isperanza in sa Bibbia est sede
Cun sa bona fide solu a crede.
105
Luisy cun sa sua scienzia
Cun realtade est lompiu a s’intentu
Cumprendet Vangelu e argumentu
Iscrittu ’e San Matteu che sentenzia
Virtude cristiana e penitenzia
Guida de s’umanu sentimentu
Lezzende rilezzende s’est distintu
Umiliau abarrat convintu.
106
Sa Bibbia su credente preparada
Sa dottrina sa cristianidade
In totta canta sa comunidade
Su ch’ischid’a chi no’ ischid’imparada
Su chi lezzed’a chi non lezzet narada
Sa fide s’isperanza e caridade
Su ch’ischit de chi no’ ischid’ischit prusu
Chi no’ ischit de su ch’ischid’est confusu.
107
De sa Bibbia sa prima frase
Immaginada in varios parerese
Una toccat chi nde nerese
Po poder costruire sa base
Ma de poder congluere sa fase
Deus no’ at zau sos poderese
Deus at nau a s’umanu erede
Ses liberu de crere e de non crede.
108
S’umanu no’ est de dubitare
De su ch’ischid’ischire chere prusu
Ca de s’incertu s’agatat confusu
In s’aria in terra e in mare
Su chelu e s’inferru a ddu penzare
Si no’ est beru a crere est un’abusu
Custu mundu a tempus provvisoriu
Est chelu inferru e purgadoriu.
109
Su chi chered’ischire chi est Deus
E ischire de Deus chere tottu
Siad’ignorante o siat dottu
Cricat menzus e agatat su peus
Si simbizante a Deus noi seus
Mancari de giudiziu ridottu
A Deus Babbu Nostu non bidius
Nois mancu a nois connoschius.
110
Si s’umanu riflettet chi est issu
Faende un’immaginazione
Ca simbizad’a Deus in persone
Non depiad’esser malu missu
Ma cun Deus uniu semper fissu
Non cun Satana sa tentazione
Su chi non praghed’a issu de aere
A un’ateru non si depet faere.
111
Tue Deus che divinu verbu
As fattu tottu po s’umanidade
Ma dd’as zau troppu libertade
In fruttu bonu e in frutt’acerbu
Ladru egoista e superbu
Po biver’issu occhid’a su frade
Dd’as zau libertad’in cussu donu
Po turmentare a s’umanu bonu.
112
Tue sos poderes as in manos
Po distruere cussa razza mala
Ma sos malos ddos lassas a un’ala
E punis a sos bonos cristianos
Adolescentes ddos lassas orfanos
Po totta vida cun sa rughe a pala
A caddu grassu zas trigu e crusca
A lanzu famene pregu e musca.
113
Ma si su malu no’ aias fattu
Su bonu non faiat che dormire
Non si samunat faccia ne istire
Trascurau fudi a dogni latu
E su mundu fu troppu beatu
Ca po godire si devet soffrire
Si de s’amaru non provas su gustu
No’ ischis si su druche siat giustu.
114
O umanu terrenu abitadore
Custa vida cumbatte senza sosta
Una camba non ti seghes apposta
Ca Deus est po tue su dottore
Si Deus non ti sanat su dolore
No’ est curpa sua est curpa nosta
Deus non ti narat t’iscudo
Ti na’ si non t’azudas non t’azudo.
115
Cantu prus cricas de Deus ischire
Prus difficiles sas provas agatas
Ca po Deus sas ricercas fattas
Risultat solu su attribuire
Gosi su mundu si ad’a finire
Immaginande cosas pagu esattas
E si a Deus bier ddu cherius
Aspettaus a cando morius.
116
In tribunale ne in municipiu
Est iscritta de Deus s’edade
No’ est comente a s’umanidade
Deus non tenet fine ne’ principiu
Mancu scienziau meda ischipiu
Ischit de Deus sa natividade
In persone Deus est ignotu
Solu cun su lumen’est connotu.
117
Deus est po dogni persone
Sa fide s’isperanza su consolu
Deus est po tottus unu solu
Babbu de s’umana nassione
No’ importad’in cale religione
Deus est primu in sacru ruolu
Preigadores de dogni costumene
Tottus a Deus ddu tenent a lumene.
118
Narat sa Bibbia in s’iscrittura
Su principiu de Deus esattu
Sa creatura su tempus at fattu
Su tempus fattu at sa creatura
Naschia est sa mama natura
Creatura e tempus a contattu
Tempus e Creatura Deus este
Creatore e Ispiritu Celeste.
119
Sa scienzi’ad’iscrittu lepida
Comente prima Deus nanca fiada
Ind unu immensu oscuru biviada
In mares de vapore fumu e nepida
Sa supposizione meda intrepida
Coment’est iscritta zusta siada
Naschid’in s’abissu nebulosu
Custu Ispiritu Santu poderosu.
120
Deus in s’ispaziu infinitu
Fiat solu un’essere vagante
De s’origine su insuperante
Nessunu de dd’ischire at su dirittu
Sos dottos in sa Bibbia ant’iscrittu
Ca est a s’umanu simbizante
Immaginande sa sua persone
E dogni sua santa invenzione.
121
S’immaginazione copiosa
Narat ca ischit tottu e ischit nudda
Nand’est custa e poded’esser cudda
Ca sa natura est misteriosa
Po Deus est sa matessi cosa
Naus padedda e poded’esser trudda
De custu Deus su misteru esattu
Dd’ischid’issu ca issu s’est fattu.
122
In su profundu oscuru abissu
Deus fiat solu e senza meta
Penzat modu a manera perfetta
De creare sa dimora po issu
E cun decisione s’est permissu
Faer sa santa opera cumpleta
E fattu ad’a piaghere sou
In s’atmosfera custu mundu nou.
123
Deus de su nudd’at fattu tottu
Senza principiu e senza fine
Custu Ispiritu in forma de omine
Bived’in chelu e de tottus ignotu
Finz’a oe nessunu dd’at connotu
Esaminande saggezza e macchine
Siat beru o non siat beru
Seus credentes in custu misteru.
124
Credente non credente ist’attentu
Non sias de cuscienzia areste
Nande ca Deus in chelu no’ este
E s’anima terrena est unu entu
Si Deus in su sacru parlamentu
Risultat sa Giustizia Celeste
Si non seus in regola totale
Cando morius ddu istaus male.
125
Est bene ch’in regola siaus
Su ’e crere no’ est disturbu malu
Faius contu de faer regalu
A custu Deus chi nois pregaus
Cando morius si no’ ddu andaus
Nudda fiada e nudda est galu
Sas lodes nostas funti custas
In vida e morte a esser giustas.
126
Lutero protestu ad’inventau
Invocandesi a Deus in chelu
In s’immaginazione unu velu
Coro e mente dd’ad’amantau
No’ est chi si siad’ispantau
Ma na’ custas paraulas cun zelu
Deus servindedi T’istimo
Ma seo peccadore e Ti timo.
127
Deus est un’essere invisibile
E s’umanu de Deus chistionada
Però a modu su dda resonada
Cricat su modu ’e faer su possibile
Cun sas manos si faet temibile
Barbaru crudele non perdonada
Sendo biu este insuperabile
Cun sa morte est unu miserabile.
128
Cando bufas abba e papas pane
Umanu dae Deus amentadi
Sas manos e sa faccia samunadi
Non sias lupu unturzu ne marzane
Ista masedu e umile che cane
De custos alimentos cuntentadi
Ca s’abba su pane su fogu
Est sacru aliment’in dogni logu.
129
Abba e pane su primu alimentu
Ater’e tantu matessi est su fogu
Però s’umanu ddu lead’a zogu
Insoddisfattu e mai cuntentu
S’abba inquinat po ponner turmentu
E cun su fogu brusat dogni logu
Su chi pagu s’umanu ringraziada
Ddu ristorat pulid’e saziada.
130
Deus a sa terra tottu at zau
Po poder biver s’anima terrena
Cund una vida placida e serena
Naschiu est iscurzu e ispozau
S’est nutriu bestiu e carzau
Miraculau a grazia prena
Però crudele barbaru ingratu
Traighede su Deus chi dd’at fattu.
131
Dogni cibu tenet su cliente
No’ importat de cale razza siada
Siat mudu o puru chi non biada
Tenet su nutrimentu sufficiente
In terra mare aria ugualmente
Cun su matessi donu si biviada
Ma s’umanu cun sa sua usura
At guastau sa santa natura.
132
Sutta su mare at fattu vulcanos
Vitaminande sas abbas de mare
Po poder dogni anima campare
In sa terra e in sos oceanos
Dissetande malaidos e sanos
In vida ogni genere de pare
A gradu po natura istabilia
Est s’abba druche cun s’abba salia.
133
De su Deus umanu ses nemigu
Ddu pregas solu po ti azudare
In aria in terra e in mare
In oras malas e tempus castigu
Umanu tenes abba fogu e trigu
Cheres ancora bocchire e furare
Lassas Deus su dimoniu acustisi
Malu innanti e peus apustisi.
134
Sendo mortos nessunu est certu
De s’avvenire nostu cale siada
Ca si s’umanu in custu podiada
De ischire su chi est copertu
Sa porta de su chelu iad’apertu
E a Deus foras ch’ogaiada
In s’inferru iat postu a Deus
Ca s’umanu est dimoniu e peus.
135
Ma si comente Deus est perfettu
E ischit bene su ch’issu at fattu
At bene misurau a dogni latu
Po non zappare nessunu difettu
De su bruttu separat su nettu
Tundu e quadru a su postu adattu
Deus segretos suos non de narada
Ma cun su tempus s’umanu imparada.
136
No’ ddu creo giustu crere tottu
In su Deus veru est bellu a crede
Ca Deus est po nois primu erede
Dae Deus su mundu aus connotu
Deus s’universu at postu in motu
E at creau sa celeste sede
In s’umana misteriosa gherra
Est Deus re de chelu mare e terra.
137
Deus solu cun su penzamentu
In ses dies dogni cos’at fattu
E creau ada immediatu
Terra mare chelu e firmamentu
E sistemau ada cun assentu
Sos pianetas a dogna latu
Sos dae largu e sos dae presu
Girant’in tundu cun su sole in mesu.
138
Sa residenza de Deus novella
Chi siat luminosa dda disizzada
E tottu sas istellas elettrizzada
Faende sa lughe crara e bella
Est su sole sa luminosa istella
Sos pianetas cun issu passizzada
Girande e rigirande in cussa dote
Separanta sa die cun sa notte.
139
Po sa notte at fattu lughe bruna
E sa lughe crara po sa die
Faende lughe innoghe e inie
Senza differenzia peruna
Sa lughe de s’istella e de sa luna
No’ est po bier no’ importa chie
Sa nott’est oscura intro e fora
Po riposare e po dormire ancora.
140
De tottu su sistema solare
Creau in s’ispaziu celeste
Unu pianeta solu este
Destinau po ddu populare
In s’aria in terra e in mare
E si na’ su pianeta terreste
Deus at fattu gosi sos congluos
Po che ponnere a sos fizos suos.
141
Deus Babbu Eternu ite gherra
As fattu po creare sa natura
A su mare as postu in sa bassura
E dae s’abba separat sa terra
Faes matas erba in badd’e serra
E sa terra as froriu cun bellura
Comente fu de tue disizada
Po esser custa terra populada.
142
Funtis esattas sas precisiones
Esaminande su componimentu
As fattu cun su sole in firmamentu
Su tempus cun sas battero istesones
Po animales e po sas persones
Po sa sopravvivenza e nutrimentu
E a sa terra sa temperatura
Cun sole abba frittu e calura.
143
Deus at fattu sa terrena isfera
Cun sas animas a dda populare
A sos pisches at postu in su mare
E sos puzzones bolare in s’aera
Nidificande in sa terra intera
Volaticas e rettiles impare
Insettos de immensa cantidade
E bestias de dogni calidade.
144
Sendo tottu sa terra preparada
In dogni parte cun distinzione
Deus ddi ja sa benedizione
A manu ’estra dd’at santificada
A sa natura sos donos ddi jada
E dirittos de fecundazione
Cun s’istintu su contattu cricada
Dogni gener’’e cosa moltiplicada.
145
Ad’erba frores matas animau
Sos cereales e dogni legumene
Po pisches de mare lagu e frumene
Sa vegetazione at sistemau
Deus tottu po custu at bramau
Dogni colore de razza e lumene
Semene ch’in terra o abba ruede
Naschit frorit siccad’e produede.
146
Deus at fattu tottu po amore
Animales e dogni alimentu
E de issos at fattu esperimentu
Bivende in mesu comente pastore
Esaminande mannu e minore
S’urulu su runziu su lamentu
Animale puzzone pische mare
Cherent s’umanu po ddos guvernare.
147
In custa terra fadada pomposa
Su Deus Babbu Eternu immortale
At creau s’umanu geniale
Sapiente e de manu ingegnosa
Superiore in dogna cosa
De su primu creau animale
Po guvernare su globo terreste
E s’animale masedu e areste.
148
Deus disizat su Mediu Oriente
Po s’Eden su santu terrinu
Cun sos battero frumenes in sinu
A dogni latu cun s’abb’aderente
Dogni comodidade sufficiente
At fattu in su terreste giardinu
Su giardinu de grazias at prenu
Po che ponned’a s’umanu terrenu.
149
Deus po dogni cosa at penzau
A su giardinu nudda de mancare
De Adamu dd’at fattu abitare
Poi cun Eva dd’ad’accumpanzau
Fiducia e poderes ddis at zau
De poder faer tottu e cumandare
Ma non toccare sa mata de mela
De sa vida e sa morte in tutela.
150
De sa mata ’e mela in giardinu
Adamu no’ inciampes ne orruas
Sas tramposas malignas melas suas
Profumadas de s’abba ’e su trainu
Fatt’apposta de su Deus divinu
Ponend’in prova sas animas suas
S’incantadora mela chi provocada
Morit tottu si una nde toccada.
151
S’iscrittura su peccau accusada
Ca nanca fiat santu cussu logu
Ma cando si jogat cun su fogu
Prima o poi sa manu si brusada
Cando est fattu e puite s’iscusada
E pranghet cun lagrimas in s’ogu
Si peccau non cheriada faede
Mel’in giardinu non depiad’aede.
152
Deus ischiat tottu est vidente
Prima chi Eva fezzat su peccau
Si Adamu cun Eva est crocau
No’ est istau disubbidiente
Anzis a Deus postu at mente
A comente sa lezze ad’applicau
De s’amare unindesi appare
Cun su contattu a moltiplicare.
153
In s’Eden sos batteros frumenes
Duos mannos e duos pittios
Deus de mare che ddos at batios
Po s’ambiente santu costumene
A tottas batter’at postu su lumene
Tradizione de logos natios
De sos frumenes custu paradisu
Fu’ circundau in mesu divisu.
154
A lumene sos frumenes minores
Fison e Gihon si naranta
De su giardinu in mesu passanta
Tigri ed Eufrate sos maggiores
Po abbare matas erba e frores
Tottu su giardinu circundanta
In su giardinu oe es naschia
Siria Iraq e Turchia.
155
Forzis est beru in cussa contrada
Su giardinu a essere inie
Su cale ancora oe in die
Ddu est sa resina profumada
E sa perda onice famada
Chi dda disizat no’ importat chie
Oe in die ddu est su petroliu
Chi est su mondiale monopoliu.
156
Siria Turchia Iraq si nada
Como cambiau s’est su lumene
Fison e Gihon su frumene
No’ ddue funti s’abba ch’est siccada
Tigri ed Eufrate in sa contrada
Ancora funt’a s’antigu costumene
In matessi contrada non lontanu
Ddu est su Nilo cuni su Giordanu.
157
In cue prima fiat su giardinu
Ancora este unu paradisu
A istadigheddos est divisu
A segundu s’insoro determinu
Naschid’in cue s’umanu destinu
De su prantu e de su sorrisu
Cussa promissa santa terra
Naschid’in gherra e morid’in gherra.
158
In su Nilo salvau s’est Mosè
Cristos battizzau in su Giordanu
Cando ch’est finiu s’uraganu
In s’Ararat firmat s’arca ’e Noè
In cussa terra santa Giosuè
Su sole at firmau cun sa manu
In sa matessi terra ’e tribulia
Davide at mortu a Golia.
159
No’ es solu in cussa terr’Adamu
Chi at fattu sa sua residenzia
Giobbe ddue fu’ po passienzia
E po s’ubbidienza fud’Abramu
Sansone po sa forza in dogni ramu
E Salomone po sa sapienzia
Matusalem po s’edade vitale
Noè po su diluviu universale.
160
S’Eden in su Mediu Oriente
Deus creat s’umanu moribundu
Cantu girat sole in tundu in tundu
Osservande colore razza e zente
Est craru lampante e vidente
Comente creau est custu mundu
Tottu sa terra est giardinu terreste
Manna e tunda coment’este.
161
In s’oriente persones perfettas
Fiant sos chi cun Deus faeddanta
Su cale custa terra santa
Fiat prena de rese e de profetas
Sas ricchesas po esser prottetas
Patriarcas monarcas guvernanta
E custos nde teniant sos ricavos
De sos triballadores ischiavos.
162
Si Deus custa terra at distintu
Po creare a s’umanidade
Puite custa terra ’e santidade
Su terrenu de sambene at tintu
Su dimoniu s’umanu at convintu
Ubbidire sa sua volontade
E po jugher su dimoniu in coro
Anta traittu su Deus issoro.
163
Naschid’in cue su Cristos Gesusu
Po cunvertire sa zente accetto
Su ch’intendo bio tocco e creto
Ca su populu ancora est confusu
Su credente islamicu est prusu
Devotu e adorat Maometto
Siat menzus o siat peus
Allah est s’insoro deus.
164
De custa terra distinta e nota
Su clero fattu at su calendariu
E dae custu tenent s’onorariu
Ca po Cristos s’anim’an devota
Morid’ind una rughe in su Golgota
Gesù Cristu in su monte Calvariu
Custa zente de crebeddos de abba
Bocchint’a Cristos e salvant’a Barabba.
165
E po cussu sa maledizione
Deus nanc’at zau a cussa terra
De bivere sempere in gherra
Ramengos senza nazione
A segundu sa mia opinione
De custu non de creo una perra
Ca Deus at nau apposta
Fatta siat sa volontade osta.
166
Seo credente e creo a modu meu
Ca de s’esperienzia fazzo imitu
E non creo chi apet maledittu
Deus a su Populu Ebreu
Funtis ispartos in su mundu intreu
Ma de sa dignidade an su dirittu
Ca sa bona parte sun signores
Credentes e benefattores.
167
Est beru ca sa razza serpentina
Est semper che ispina sutta ludu
Ca su serpente tramposu coudu
In terra bona semenad’ispina
Comente oe in sa Palestina
Est ambiente zegu surdu e mudu
Si custu peccau devet pranghede
De su destinu su non si franghede.
168
Est de crede ca est sa realtade
Su peccau enid’a penitenzia
Cun s’iscrupulu in sa cuscienzia
Si realizzat tottu in beridade
Però domando s’alta majestade
Comente tenet tanta passienzia
E non faere a piaghere sou
Faende a s’umanu dae nou.
169
Tue Deus s’umanu as fattu
Po bivede in sa terra che umanos
Ma seus bivende che tiranos
Comente su cane cun su attu
Po curpas de su serpente ingratu
Seus puru de tue orfanos
Tottus seus fizos tuos Deus
Ma tra nois frades non seus.
170
Cando su giardinu as preparau
Tue creau as sa razza umana
De sa terra argillosa luzana
S’impastu genuinu as operau
E s’anima dd’as incorporau
Cun faeddu respiru e mente sana
Sentidos po decider’e penzare
E riflessos po andar’e torrare.
171
Sa terra in su campu Damascenu
As impastau Deus soberanu
Simbizante a tie in dogni organu
Tue as fattu s’omine terrenu
E surbandedd’in bucca cun s’alenu
As post’in motu su corpus umanu
Po garanzia fattu as su prode
De su giardinu vigil’e custode.
172
Tue Deus Adamu realizzas
In s’amenu Terreste Paradisu
E cun rigore severu e precisu
Dd’informas dd’avvertes e consizas
Ddu domandas cumpanza desizas
O de bivet solu as decisu
Adamu narat su solu est dolu
Sa cumpanza est cunfortu e consolu.
173
Adamu narat cherzo cumpanzia
Deus ddi narat fazzo sa cumpanza
De peza tua non de peza istranza
Po esser prus sigura garanzia
Deus penzas cun arte e profezia
Faere a Eva ne grassa ne lanza
Attraente bella e delicada
Po esser de Adamu desizada.
174
Adamu dormire as fattu apposta
De unu sonnu senza paragone
Tue as fattu s’operazione
E de Adamu nd’ogas una costa
Faende a Eva femina cumposta
Distinta incantevole persone
Semplice genuina in dogni ramu
Digna de bivet paris cun Adamu.
175
Adamu abarrau est comossu
Cand’at biu a Eva in persone
Docile mansueta che anzone
Comente issu de peza e de ossu
Cun crachi variante in su dossu
Po nde connoscher sa distinzione
Adamu narat liberu e francu
Ses peza mia ti cherz’a fiancu.
176
E ite chered’Adamu chi fazzada
Biend’a Eva cun tanta bellesa
Ispintu de s’orgogliu e cuntentesa
Si dd’istringhed’a iss’e dd’abbrazzada
Su coro a tottas duos imbarazzada
Cun piaghere dilettu e dulchesa
Naschit gosi s’amore s’affettu
Duos coros ind unu solu pettu.
177
S’istintu issoro commovibile
Comente Deus dd’iat progettau
A su corpus umanu adattau
Su pari sensu e indivisibile
Contattu e riflessu sensibile
A una castidade precettau
Non papande sa mela proebia
Fud’a bived’Adamu ed Eva ebia.
178
No’ est s’umanu chi chered’a Deus
Est Deus chi chered’a s’umanu
Po populare vicinu e lontanu
Sa terra chi abitande seus
No’ importada inue andeus
In montagna canale o in pranu
S’umanu ddue cheret chi azuede
Po dda populare e po produede.
179
Deus cheret sa terra populada
Ma po dda populare cheret zente
O puru una coppia solamente
Si mantenet de sa razza creada
Dogni genere cosa accoppiada
In su giardin’est po semper vivente
Sa vida no’ imbezzad’e ne moridi
Nessuna cosa siccad’e ne froridi.
180
Deus po s’umanu fu’ devotu
Custa facenda ddi fiat noiosa
Senza sa morte a faer dogni cosa
E cun sa castidade a nascher tottu
Si Deus aiat zau cussu votu
Sa vida non fu’ misteriosa
Custu est certu e siguru
Fiaus che a Deus nois puru.
181
Si Deus iat zau su podere
A s’umanu de pode’ fae’ tottu
Penzandeddu a tenne’ cru e cottu
Fiad’unu dilettu piaghere
Però s’umanu diventau mere
A Deus prusu no’ iat connotu
S’umanu sendo mere si mi crese
A Deus dd’iat postu sutt’e pese.
182
Si Deus est a nois simbizante
Puite aus diversu su donu
Deus est de coro tantu bonu
E s’umanu de crebeddos mancante
Chered’oro prata e diamante
E de sa terra pur’esser padronu
Deus poveru che riccu favoridi
S’umanu riccu che poveru moridi.
183
Ma si comente Deus issu ebia
Est supremu in su celeste regnu
Cun arte profezia su disegnu
At fattu de sa frutta proebia
Chi dda rispettet dogn’anima bia
Ponet prezettu e assolut’impegnu
Chi siat custa frutta rispettada
Si no’ sa morte po tottus est zada.
184
Deus saggiu dottu e prudente
Troppu bonu amabile de coro
Po Deus fudi Adamu unu tesoro
A pari sensu Eva ugualmente
A ddos bocchire Deus fu’ dolente
Ca fu’ matessi su babbu issoro
Cun sa mela at fattu sa promissa
Morrer tottu si papant de issa.
185
Sa mata de sa mela in su giardinu
Deus po sa morte at postu apposta
Nande si morisi est curpa osta
Ca sa morte in sa mela est destinu
Sofferentes gherrande de continu
Die e notte senza faet sosta
Su debile ischiavu de su forte
Finz’a s’ora chi enit sa morte.
186
Po ddis faet sos malos e peus
A piaghere ostu in dogni cosa
Ma si sa vida bos’enit penosa
Non zare poi sas curpas a Deus
Est curpa nosta si mortales seus
E sa vida est gosi mostruosa
Sa vida Deus bella dd’iat zada
Seus nois chi dd’aus guastada.
187
Sa mela su peccau originale
Sa vida sa morte su destinu
A rughe an dividiu su giardinu
Su frumene Gihon verticale
Su frumene Fison orizzontale
Tigri ed Eufrate su terrinu
Circundant cun s’abba in tundu
Giardinu de s’umanu moribundu.
188
Sa mata de sa mela fu’ prantada
In s’incrociu de sos duos trainos
Collegada cun battero camminos
A sa prazza de castidade nada
Inue faiant sa passizada
Eva e Adamu sos meschinos
E cando passaiant’in su ponte
Sa mata dda bidianta de fronte.
189
In cue de continu passaianta
Ogni die ogn’istante e a dognora
E sa mela ca fu’ provocadora
Cun sos ogos dda disizaianta
E in su coro issoro tenianta
Custa tentazione incantadora
Fuire non fiat prus possibile
A sa tentazione irresistibile.
190
Sa morte non si poded’evitare
Po chi sa terra siat populada
Sa morte cun sa vida est creada
E sa tentazione unid’a pare
Cando sa mela Ev’ad’a papare
Cun Adamu sa vida provas zada
Cambiat tempus cambiad’istesone
Po sa terrena generazione.
191
Deus at fattu cun precisione
Dogni cosa no’ est de dubitare
Su destinu s’ora non mancare
S’imprevistu a sa tentazione
Sa morte senza distinzione
A nessunu devet rispettare
Morta est sa Mama ’e Cristos
Mort’est Cristos cun turmentos tristos.
192
In vida s’isbagliad’e s’inciampada
Cun gosu allegria e affannu
Su tempus e su mundu de s’ingannu
E su furbu a su tontu trampada
Su ladru dae su bonu campada
Su pitticu che ddu papat su mannu
Cun sa tempera su metallu trinidi
Cun su tempus dogni cosa finidi.
193
Deus cun precettu difensoriu
Cun rigore preparat su futuru
Po s’umanu testardu conchi duru
Faet sa mort’a tempus provvisoriu
S’inferru e su purgadoriu
E su chelu po tottus non siguru
Su chi Deus non chered’ubbidire
A s’inferru andad’a soffrire.
194
Sa morte non tened’edade
Tenet s’ora s’astru su destinu
Fattu at custu su Deus divinu
Ma contr’a sa sua volontade
Ca po bocchire a s’umanidade
No’ at crefiu fae’ s’assassinu
Deus sa morte at postu in pena
A piaghere de s’anima terrena.
195
Po chi Eva sa mela papede
Deus at fattu sa tentazione
In mente in coro e in persone
Che unu sonnu senza chi si sapede
Mancari volontade non de apede
Cun sos riflessos in confusione
Tentazione riflessu e paura
Est s’istintu dotau de natura.
196
Deus gosi sa morte istituidi
Po animale e umana persone
De sa mela e sa tentazione
Eva su perigulu non fuidi
Sa vida cun sa morte si congluidi
In sa terrena generazione
Est Eva chi at tentu cussa fama
De vida e de morte a esser mama.
197
Su chi cherent’ischire medas certos
Est s’anima chi est unu misteru
Est in pendenza su beru e non beru
Ischire custu non che funti fertos
Scienziaos de sos prus espertos
De tottu cantu su mundu interu
Morit su corpus s’anima in eternu
Bived’ind un’ateru guvernu.
198
Adamu ista firmu non ti movas
Cun Eva non segare sas cadenas
Deus bos’at zau custas penas
Cun sa tentazione a zare provas
Si a Deus zais malas novas
Perdis giardinu e vida terrena
Po sa osta bona o mala sorte
Leae sa vida o sa morte.
199
Deus su giardinu at cediu
E ddos fae’ meres assoluttos
De su giardinu e tottu sos fruttos
Solu sa mela at postu in assediu
E non zapande ateru rimediu
In peccau mortale funt’orruttos
E ch’essint fora dae su giardinu
Ca fiat cussu s’insoro destinu.
200
Fud’Eva sa chi fiat destinada
A papare sa mela omicida
S’ad’abbrazzau sa pen’affliggida
A morte in sa terra cundannada
Però Eva fiad’obbligada
Esser mama in sa terrena vida
Fud’Eva chi deviat produire
Cun sa mela su morred’e naschire.
201
Deus at fattu cussa sentenzia
Dae sa mela morred’e naschire
Adamu Eva non podent tranzire
Sa mort’abbrazzand’a penitenzia
E cun custa issoro ubbidienzia
Cun sa morte sa vida est a finire
Deus po tottu sa morte prevenidi
Cun sa morte sa vid’andad’e benidi.
202
Deus commossu e amabile
Narada bos zazo sos affidos
Zughis riflessos e bonos sentidos
Sa prudenzia mantenie istabile
Cun volontade e giudiziu abile
A pari sensu cun pattos unidos
Usande filosofica s’astuzia
Cun megus non perdet sa fiduzia.
203
Deus tottu ddis’ad’ispiegau
Su cumportamentu e onestade
E cun sa sua santa umilidade
Adamu Eva a sa manu at pigau
Nande Adamu zura imbenugau
De amare a Eva in castidade
E tue Eva de amare Adamu
Sinzera e fidele in dogni ramu.
204
Deus ddis narat de istare attentos
Ca sa mela ddos poded’ingannare
Ddis zat sa manu e ddos unid’a pare
Isposandeddos cun sos sacramentos
De si amare e de biver cuntentos
Ddos at fattos promitter’e zurare
Comente re Adamu incoronada
E a Eva regina d’impersonada.
205
Adamu re de s’Eden possidente
Eva sa regina de sa terra
A manu in coro Adamu afferra
Fidele sinzera ubbidiente
Cando bies sa mela tene in mente
No’ dda desizes ma sos ogos serra
Papandedda sa mela est bona
Ma perdis vida giardin’e corona.
206
Cando finiu est s’isposaliziu
Ddos at pigaos su Deus divinu
A faere unu giru in su giardinu
Po bier’e osservare cun giudiziu
Su rigore sa pena e sacrifiziu
Chi devianta faere continu
Nandeddis de su chi prezetto
Esser’ubbidientes bo si creto.
207
Si violais sos prezettos meos
Seis punios senza piedade
Cun turmentos de dogni calidade
Avilios che peccadores reos
Annadas malas e tempos feos
Maladias e mortalidade
Superbia usura e fantasia
Odiu invidia e gelosia.
208
Seis meres de tottu su giardinu
E papae sa frutta chi cherisi
In sa persone osta nde godisi
Piagheres’e gustos de continu
Ma papande su fruttu serpentinu
In su peccau mortale ruisi
Si cherisi sa vida osta sazia
Non perde’ sos dirittos de sa grazia.
209
Deus at fattu sa santa unione
A Eva e Adamu cun sentenzia
Lassande in s’issoro cuscienzia
Mela morte cun tentazione
In sa terrena generazione
Senza fae’ nessuna differenzia
Poveru riccu debile o forte
Finit sas dies suas cun sa morte.
210
Deus cun bonu modu s’avvertenzia
Ddis at nau tottu a puntinu
Sa mela est su fruttu serpentinu
Zughes s’intelligenzia e sapienzia
Rimorsu volontade e coscienzia
S’ora s’astru e su destinu
Si po sa mela sa vida perdisi
De volontade est ca morre cherisi.
211
Sa mela sa vida e sa morte
Fu’ po Eva e Adamu destinada
Po chi dd’essen timi’e rispettada
Deus si ddis at nau craru e forte
E sa bona e sa mala sorte
A volontade issoro dd’at lassada
Cun prezettu e rigore profundu
Responsabiles de tottu su mundu.
212
Deus finit cun s’umanidade
Lassad’Eva Adamu in giardinu
Rassegnaos a s’issoro destinu
In s’Eden terra santa ’e castidade
Lassande a s’issoro volontade
Apertu po sa vida su camminu
E ddis at zau sa carta bianca
De andare a destra o a manca.
213
Sa sesta die cun fatiga e pena
Deus finit sos traballos suos
E beneighet tottu a sos congluos
Chelu mare terra abba e rena
E biendesi a mente serena
Penzat de jare in chelu sos azuos
E fattu at cun santos determinos
Anzelos po su chelu e cherubinos.
214
Fattu ad’a Micheli s’Arcanzelu
E su fidele Anzelu Custode
Po signalare fiduzia e frode
In sa terra comente in su chelu
Faende su serviziu cun zelu
Zande a Deus sa fama e sa lode
Iscrittu dae custos tottu este
Sos peccaos de s’umanu terreste.
215
Finios sos traballos cun anelos
Deus de coro cuntentu sospirada
E a su tronu su si ritirada
Po faere sa festa in sos chelos
E a sos Cherubinos e Anzelos
Istrumentos de musica ispirada
Cun melodias canticos e laudos
De terr’e chelu faet collaudos.
216
Po ses dies in chelu at fattu festa
Cun allegria e felicidade
In santa paghe cun serenidade
Cun canticos e musica modesta
Però abbarrada est indigesta
A calincunu de sa sociedade
Luciferu cun s’astuzia colta
Penzat de faer’in chelu rivolta.
217
Cand’est finiu su divertimentu
Tottus godinde su santu riposu
Luciferu ribellu furiosu
Faed’in chelu s’ammutinamentu
Nande a Deus non seo cuntentu
De su ch’as fattu tue orgogliosu
In terra chelu e in dogni ue
Cheres cumandare solu tue.
218
Deus in su sacru parlamentu
Riunid’a sos anzelos ribellos
Nandeddis bos creia sos modellos
De sa terra chelu e firmamentu
E fattu ais s’ammutinamentu
Po Luciferu ipocritos fascellos
Datu chi a Luciferu ubbidisi
Bos domando it’est su chi cherisi.
219
Su chi est contra sos progettos meos
Arzet sa manu nezat su chi cherede
Senza paura a boghe arta nerede
Datu chi seis tottus po me reos
Sos gustos chi cheris bonos e feos
Ap’a zare si meritu nd’esserede
E sa pena ada esser’applicada
A coment’est sa curpa causada.
220
Luciferu su primu arzat sa manu
A boghe arta e aspettu fieru
Nande a Deus ti fia sinzeru
Che generale anzelu sovranu
Ma como seo cun tue tiranu
Cun tottu custos anzelos est beru
E zeo cun su meu reggimentu
Cherzo cun tue lomped’a s’intentu.
221
Tue Deus chi tottu cumandas
E tue m’as fattu generale
Po cumandare che tue uguale
In sa pubblicidad’e propagandas
Poderes’e segretos non tramandas
A su titulu meu personale
Tal’e quale sos fattos cunfronto
Ca de fronte a tie nudda conto.
222
Datu chi as fattu custos mundos
Puite ddos as fattos cherz’ischire
E cherzo cumandare non servire
A sos tuos poderes profundos
Cherzo sa part’in quadros e tundos
Comente cherzo jeo a ddos gestire
Unu mundu domando e preferzo
D’esser liberu e faer su chi cherzo.
223
A parte tua cheres sa resone
A dogni latu ti cheres distraede
Che su cucu tue cheres faede
Issu cantande tottu s’istesone
Ddi frochit s’ou un’ateru puzzone
E cura de su fizu deped’aede
Che su cucu cheres su podere
Dae zeracu diventare mere.
224
Apo cumprendiu sas tuas ideas
Ddi narat Deus ses azzarzu e ferru
Tue mi cheres ponned’in sutterru
E finz’a m’aer bintu non t’arreas
Puru faende gosi non ti creas
Chi ti salves sas penas de s’inferru
E crete custu ca no’ est ricattu
Ca s’inferru po tue dd’apo fattu.
225
Non ti fezas Lucifer’unu marte
Ca non cherzo cun tue fae’ gherra
Ista cuntentu e sa ucca serra
Ca ti jazo mestieri e arte
Unu mundu po tue est fatt’a parte
Lontanu de su chelu e de sa terra
Fatt’est po tue custu mund’e fogu
E tue ses su re in cussu logu.
226
Si jeo t’apo fattu generale
Non fu po cumandare in su chelu
Ma ind unu inferru cretelu
Ca est po tue adattu su locale
Tue comente re infernale
A piaghere tu mantenelu
T’apo fattu de anzelu dimoniu
Po guvernare cussu patrimoniu.
227
Po tue adattu est cussu logu
Meritas cussu mundu de penura
Ca non ses normale creatura
Ses anima de bived’in su fogu
Tenes tempus de fae’ festa e zogu
Ca po eternu est cussa tortura
E ist’attentu su chi nande seo
Ca essis solu cando cherzo jeo.
228
Po Luciferu s’anzelu tiranu
De bived’in su chelu fu s’inserru
Deus dd’at cundannau a s’inferru
In s’inferru est issu su sovranu
E sos poderes ddos tened’a manu
De poder funder’azzarzu e ferru
E issu est sa tentazione
De s’umana generazione.
229
Luciferu est malu e basta
Deus dd’at zau cussu naturale
Luciferu est solu a fae’ male
Ca impastau est de cussa pasta
Deus dd’at fattu sa conca guasta
Po provocare s’umanu mortale
Est dimoniu e tentat sa zente
Peus po chie ddi poned’in mente.
230
Si Satan’abbarrau fiat bonu
Chie atere a Deus traighiada
Satan’a Deus gosi ddi praghiada
E po cussu dd’at zau cussu donu
De s’inferru dd’at fattu padronu
Ca s’inferru a Satana deghiada
Sos traitores fianta previstos
Satana a Deus e Zudas a Cristos.
231
Satana in s’abissu sutterranu
Ses tue su re de sos rese
Dimoniu de Deus fattu sese
E Deus est de tue su sovranu
No’ dd’isconzas tue cun sa manu
Su chi Deus faet cun sos pese
Tue ses re in s’inferru inie
Ma semper Deus cumandad’a tie.
232
Satana però non fiat solu
In su chelu anzelu ribellu
Issu fiat su capu trapellu
De tottu sos chi fiant’in ruolu
Barbarigia fu’ s’unicu consolu
Po Satana comente fascellu
Barbarigia fu’ su capu banda
In s’ammutinamentu e propaganda.
233
Deus nada a Barbarigia
De Satana ses su brazzu estru
Tue puru a s’inferru bae lestru
E su postu a Satana prestigia
Anima niedda e anima grigia
Po Satana fae sequestru
Ca seis tottas duos uguales
Meritais sas penas infernales.
234
Deus punit sos malefattores
A s’inferru po s’eternidade
E sos ateros de comunidade
Matessi ribellos peccadores
Ddis narat po sas penas e rigores
Seberae a ’osta volontade
O puru preferisi po inserru
Comente a Satana s’inferru.
235
Rispondent tottus a unos a unos
Cun sas manos in cara a cua cua
Timende ognunu po sa pena sua
Tremendesi che cann’a chizos brunos
Si non ch’ada patibulos comunos
Fatta siat sa volontade tua
Deus cando gosi ad’intendiu
Sas penas infernales at suspendiu.
236
Deus giudice issoro difensoriu
Sa sentenz’at fattu in parlamentu
E zau ddis at su patimentu
Po una data ’e tempus provvisoriu
Ca su turmentu de su purgadoriu
Est una pena fatt’a fogu lentu
Cando s’anima inie est purgada
Andad’a su chelu cunsacrada.
237
Deus po siguresa in parlamentu
Che giudice severu in su tronu
A cherubinu e anzelu bonu
Ddis at fattu prestare giuramentu
Po su chi peccat sol’in penzamentu
No’ ddu at piedade ne perdonu
Su ch’in chelu affalsat su guvernu
Est cundannau a su fogu eternu.
238
Deus in chelu at fattu sa lezze
Po esser’ubbidia e rispettada
A su Micheli Arcanzelu nada
Cussos anzelos su chelu protezze
Sa disciplina e s’ordine rezze
Cun sa celeste legione armada
S’ispada funesta in manu afferra
Prontu po su nemigu a fae’ gherra.
239
Finit gosi sa confusione
De su chelu e anzelos ribellos
Deus serrad’in chelu sos cancellos
E ponet sentinella in su portone
Luciferu tramposu imbroglione
Sestad’e cosit sos suos tranellos
Contras a Deus ostinau fissu
Chere zente in s’inferru cun issu.
240
Barbarigia e Luciferu famosos
Anzelos ribellos res de fogu
Solos biendesi in cussu logu
Contr’a Deus funti lamentosos
E diventaos funt’invidiosos
Cun sos collegas de matessi jogu
Ca ddis’at zau diversa cundanna
E s’issoro nanca est prus manna.
241
Deus risponded’a sos protestantes
No’ accetto appellu ne lamentos
Bos’apo jau tottu sos cuntentos
De custa pena seis meritantes
Sos ateros fiant dilettantes
Ingenuos confusos disattentos
S’inferru est sa punizione
Po peccadores de professione.
242
Luciferu senza esitare
Difendet sa sua bandiera
Crica su modu e faet sa manera
Comente poded’a Deus trampare
Tue Deus ddi na’ mi deves zare
Poderes in sa mia carriera
Po s’inferru domando e preferzo
De intrar’e bessire cando cherzo.
243
Ti jazzo su permissu de bessire
Però a s’inferru est a torrare
E non deves tue ismentigare
Chi a Deus ddu deves ubbidire
Ti permitto s’umanu a perseghire
Ma cun sas manos non deves toccare
Faende solu sa tentazione
Cun s’idea confunde sa persone.
244
Cando su terrenu abitadore
Committet su peccau originale
E diventat su corpus mortale
Tue ses su conquistadore
De s’umanu terrenu peccadore
Pones in usu sa prova fatale
Po connoschet sos umanos reos
Cale funti sos tuos e sos meos.
245
A tie seo jande libertade
Ca liberos funti sos umanos
Siant’amigos o siant tiranos
Tenent sa matessi dignidade
Fatta siat s’issoro volontade
Cun sos sentidos e riflessos sanos
Non nego piagheres ne disizos
Bonos e malos tottus mi sun fizos.
246
Luciferu cun Deus faet gherra
S’umanu chered’a conquistare
Liberu issu chered’a girare
In dogni pianeta e dogni perra
Su favolosu pianeta terra
Cantu prima chere visitare
E a connoscher custos fizos tuos
Si funti che a tie tottas duos.
247
Deus ddi na’ Luciferu ite penzas
Chi sos umanos siant duos deos
Ddos apo fattos e sunt fizos meos
Ma de me ddu at medas differenzas
Rassomigliante funti sas presenzas
E non funti prus bellos ne prus feos
Ddos apo fattos cun matessi grabbu
Malos o bonos ddi seo su babbu.
248
Ti jazzo su permissu tenta puru
Ma sos prezettos meos non revoches
Ti permitto chi Adamu provoches
Ma no’ ddu tocches si dd’agatas duru
De sa cumpanza non seo siguru
Dubito forzis su coro ddi tocches
Zughet sa forza in limba e in burzos
Pilos longos e sentimentos curzos.
249
Cando ddis apo jau sos affidos
Ddis apo nau tottu craru e forte
De timed’a sa mela e a sa morte
Siant dormios o siant’ischidos
Cun paura riflessos e sentidos
Po no’ ruere in sa mala sorte
Ddis apo jau libertade incue
D’esser cun megus o puru cun tue.
250
Dae su peccau originale
Vida e mort’est posta in pratica
Rettiles insettos e volatica
Erba frore mata e animale
Generat tottu a su naturale
Sa mama natura grammatica
E s’umanu in tottu testimonzada
Ca po sa mela Deus non bisonzada.
251
Deus nad’in custu patrimoniu
Apo incorporau a tie puru
Ca de s’umanu non seo siguru
A tie apo fattu po dimoniu
Ses unu oculare testimoniu
Po su presente e po su futuru
E tue faes sa tentazione
Ponend’in prova s’umana persone.
252
Luciferu s’est meravizau
Cando Deus dd’at zau su permissu
E biendesi foras de s’abissu
Cricat de fae’ su chi at penzau
Ma cando sind’est abbizau
Non si est connotu mancu issu
Domandad’iss’e tottu chie sese
Ca fiat senza manos senza pese.
253
Non si dd’aspettaiat custa prova
Luciferu serpente a diventare
A Eva si cheriat presentare
Che unu Don Giovanni Casanova
Invece a tira tragu che iscova
Faende s’esse est deviu andare
A sa mela sospira sospira
Leandesiche su corpus a tira.
254
Arribau a sa mata ’e sa mela
In su truncu si allorighittada
E sa oghe de Deus imitada
Zerriand’Eva sa terrena anzela
Eva pronta si poned’in carrela
Po sa presse Adamu no’ invitada
Arribada si biet presente
No’ a Deus ma unu serpente.
255
Eva ddi narat tue chie sese
Puite tue ses in cussa mata
Issu rispondet femina beata
Su chi ti nazo forzis no’ mi crese
Seo beniu a ti pregare a pese
Si tue a m’iscurtare nde ses grata
Si de custa mata mela papaisi
Ambos che a Deus diventaisi.
256
Ddi narad’Eva a tie non ti creo
Ca Deus mi dd’at nau abbastanza
De sa mela a m’istare a distanza
De ubbidire a Deus non mi arreo
Sa fiducia cun tue no’ impreo
Ca cun Deus non tenes somiglianza
Cherzo biet tottu a provas craras
Po chi creta su chi tue naras.
257
Seis custodes vigiles a soppia
Po su giardinu e po sos animales
Ma seis solu sos originales
De ogni genere una sola coppia
Sa mela possedit forza doppia
In poderes e donos naturales
Si custa mela dda ponis’in usu
Deus cun bois non cumanda prusu.
258
Deus narad’Eva at nau forte
De sa mela dogni dipendenzia
In sa mela ddu est s’intelligenzia
Sa scienzia e sa pena ’e morte
Sa bona e sa mala sorte
Po tottu s’umana discendenzia
Si morrer non cheris lassae istare
Sa mela senza dda papare.
259
Si papo mela narad’Eva moridi
Su serpente ddi narat no’ est beru
A populare su mundu interu
Papandedda sa mela favoridi
Istintos donos ideas coloridi
A tottu cantu s’umanu imperu
Sa natur’a contattu fizos mandada
S’umanu senza Deus si cumandada.
260
Eva cupida at su coro ferta
Non biet no’ intendet non resonada
Su serpente d’Eva s’impadronada
Seduttore de conquista certa
Eva ingenua a manu aperta
De una bella mela s’impadronada
E papada si dd’ad’a volontade
Cun Adamu metade e metade.
261
Unu tronu e unu lampu raggicu
Anta biu e intendiu tottas duos
E sa mela cun sos poderes suos
Ddos ischidat de su sonnu magicu
A s’attu de su peccau tragicu
A s’improvvisu si biente nuos
S’irgunza ddos obbligat chi fuanta
E in buscos de frores si cuanta.
262
Su serpente fatale nemigu
De Adamu e d’Eva si nde riede
Eva narat maledittu siede
Ambos nos’at postu in castigu
E postu s’ada una foza ’e figu
Sa parte irgunzosa po non biede
Narat Eva Adamu a su nessi
Fae tue puru su matessi.
263
Deus che unu raggiu luminosu
Calat dae chelu a su giardinu
Zerriande Adamu de continu
Adamu non rispondet timorosu
Cricande dd’agatad’ irgunzosu
Cuau ind unu buscu ’e romasinu
Deus ddu pigad’a sa manu e tottu
E ddi na’ chie t’at gosi ridottu.
264
A Eva su serpente dd’at tentada
A papare sa mela ’e castidade
E zau mi nd’ada sa metade
Ca fiat bella mi dd’apo papada
Po sa nosta terribile peccada
Domandaus perdonu e piedade
Custa nosta disubbidienzia
Cundanna cun sa tua cuscienzia.
265
Deus rispondet ais fattu male
A iscurtare a unu serpente
Eva falsa disubbidiente
At fattu su peccau mortale
Reu ses tue puru uguale
A Eva lusingher’as postu mente
Sendo tue de forza maggiore
Puite as fattu su matessi errore.
266
Deus na’ serpente maledittu
Ses de me e de tottu sos mortales
Cun sas tuas trassas infernales
Sos umanos as postu in conflittu
Lusingheri tramposu ipocritu
As postu Eva in termines tales
De sa femina beffau ti sese
Ma non ti fuis de sos suos pese.
267
Sa Femina serpente oriundu
De tue vantaggiu conquistada
Senza vendicare no’ si nd’istada
E dae pizu che torras a fundu
Faende bied’a tottu su mundu
Ca cun sos pes sa conca ti pistada
E asa esser gosi accarezzau
Beffau avviliu e disprezzau.
268
Ti cundanno serpente cun ira
Po su ch’as fattu a Eva mischina
Papa pruine crocau cammina
Pigandedi su corpus a tira
E sa fatiga cun pena sospira
In sa perda e buscos de ispina
Po camminare non bias allargu
Ca sa vista t’imbrunit su letargu.
269
Deus su serpente castigada
E cussas penas s’umanu ddas biede
Su serpente chi maledittu siede
De su ch’at fattu Deus si nde frigada
Est cuntentu ca s’umanu pigada
Comente chered’issu e si nde riede
Est cuntentu ca in sos umanos
S’est inseriu intro sos organos.
270
Deus tristu offesu e confusu
Po sa vile disubbidienzia
A Eva narat beni a sa presenzia
Eva si fuidi e si cuat prusu
Deus ddi narat custu est abusu
In prus su peccau est prepotenzia
Beni che peccadora umiliada
A meritu asa esser cundannada.
271
Eva cun sas manos in ogos
Si presentat cun lagrimas in cara
Nande a Deus s’inferru prepara
Mandamiche a sos eternos fogos
O ponemiche in ateros logos
De patimentu e de tortur’amara
Zami sa cundanna chi merito
Ca dd’abbrazzo e de coro dd’ammitto.
272
Na’ Deus cando t’apo cricau
Tue fias currende a tottu fua
Irgunzosa a faccia cua cua
Timende a mi narrer su peccau
Si su serpente cun tue est crocau
No’ est curpa mia est curpa tua
Datu chi as crefiu cussa sorte
Abbrazzadi sa pena de sa morte.
273
Eva sa prima femina connotta
De su serpente vile mascu inganna
Deus ddi ja sa massima cundanna
Datu chi diventada est corrotta
Sacrificande sa persone totta
Si devet tremer che fozas de canna
Agonizzante si biet morinde
Cando chi est su fizu partorinde.
274
Custa cundanna Eva ti meritas
No’ ddu at piedade nen clemenzia
As’a tenner forza ’e resistenzia
In sas intragnas tuas benedittas
E a s’umanidade tue imitas
Tale e quale senza differenzia
Dae tue Eva mama nada
Custa terra enit populada.
275
Eva riconnoschet dogni tortu
No’ isperat chi siat perdonada
A pes de Deus s’est imbenugada
Pranghe su peccau a pilu isortu
E cando chi su corpus tu est mortu
A Eva Deus umile ddi nada
S’anima ti ch’essit de pettorras
Terra fiasa e a terra torras.
276
Eva ses rea in custu ramu
E su mundu as postu in turmentu
Ancora tue su corazzu as tentu
De poder fae’ peccare Adamu
Non ti che leo de pena unu gramu
Meritas custa vida ’e patimentu
Cun Satana sa vida as rischiau
E su sambene asa mischiau.
277
Cun Satana as fattu sa cucagna
Po capricciosos disizos brutales
De Satana sos deghemila males
As generau in dogn’intragna
In mare in s’aria e in campagna
Umanidade insettos e animales
Po curpa de sos peccaos tuos
Dognunu tenet sos difettos suos.
278
Calculande sos tuos riassuntos
Cun Satana ses tale e quale
Crudele de coro bestiale
Cun males sigundarios aggiuntos
A Satana dd’as bintu in sette puntos
Zogandedi sa vida personale
In podere as cussu patrimoniu
Dimonia prus de su dimoniu.
279
Eva ses sa fada s’incantesimu
Ses peccadora e faes a peccare
A sa femina as fattu ereditare
Dae tue su donu medesimu
S’ingannu e su birbantesimu
De natura su donu a violare
Tottu sas tuas malas trassas
In donu a sas feminas lassas.
280
Eva ses morte ses paura
Fatale in carena e ossigine
Ses po s’umanidade sa vertigine
Contagiosa in dogni creatura
Sa femina est bagassa de natura
S’omine est corrudu de origine
Libidinosa e cuccuriola
Deghe babbos e una mama sola.
281
Adamu su primu omine corrudu
Eva sa prima femina sedotta
Dae tando sa mela dd’at connotta
Fina su zegu su surdu su mudu
E non si cheret de Deus azudu
Sa mela si papat crua e cotta
Liberos dae sa mela seus
De andare cun Satana o cun Deus.
282
Adamu fias tue s’isperanza
Ddi narat Deus fidele e sinzeru
Cun tue depo essere severu
Ch’as traitu sa mia confidanza
Po curpa de sa osta mancanza
Est cundannau su mundu interu
Po cussu dae como ad ognunu
Sa morte non risparmia nessunu.
283
Adamu seo po tue dolente
E m’affianco in sa vida cun tegus
Ma non pozzo torrare in segus
Sa lezze ch’apo fattu tene in mente
Po curpa d’esser disubbidiente
Non podes prusu istare cun megus
A Eva e a tie de cust’ora
De su giardinu bosich’ogo fora.
284
Puru chi tue a pese t’imbenugas
E domandas perdonu in sa tribuna
Sa lezze mia po tottus est una
A dd’obbedire toccat chi t’indrugas
Ses obbligau custa rughe jugas
Siat po bona o mala fortuna
Sa vida t’alimentas cun dolore
Traballande sa terra cun sudore.
285
Deus narat cun paraula franca
Coment’enit sa vida pigaedda
E a sa terra populaedda
De polu in polu a destra e a manca
De razza gialla e de razza bianca
De razza ruja e razza niedda
Conquistare devisi sa terra
Tra frades sorres faendeos gherra.
286
Curpas de su serpente satanassu
Deus cundannad’a sos peccadores
Zande a sa natura sos valores
Naschire chie artu chie bassu
Chie lanzu e chie grassu
E sa pedde de varios colores
De sas persones varios modellos
Naschire chie bruttos chie bellos.
287
Sa natura su molle tenet prontu
Sestad’e cosid’istires de saccu
Nd’at fattu a sigure e a serraccu
Senza misura e senza cunfrontu
Chie intelligente chie tontu
Chie sabiu e chie maccu
Si de natura est malu s’impastu
Ad ogni latu s’umanu est guastu.
288
Seis solos de custu momentu
E tenie corazzu e passienzia
Bosi jazo sa forza ’e resistenzia
Po superare dogni patimentu
Devis cricare su ostu alimentu
Cun fatiga sudore e penitenzia
Faende fronte ad ogni sorte
Bella o mala finzas a sa morte.
289
Deus ddis narat zaosi sa manu
In santa paghe baz’in sa bonora
Eva rispondet pranghende ancora
No’ m’abbandones Deus soberanu
Mancari tue mi sias lontanu
Deus a tie prego ad ognora
Si bia non ti bio atera orta
Ispero de ti biet sendo morta.
290
Deus a Eva nad’in mente tene
Zeo a tie non seo contrariu
Sola ti ses posta in su calvariu
Convinta de zapare menzus bene
Tue as a tenner dae mene
In sa vida dogni necessariu
Ma non s’agata rosa senza ispina
Siat po re o siat po regina.
291
Deus ddis za su bonu viazzu
Poi de giardinu che ddos cazzada
Su camminu de faere ddis trazzada
Liberu zandeddis su passazzu
A Eva e Adamu cun corazzu
Su crudele destinu ddos abbrazzada
Andaos si che funtis ambos duos
De su giardinu famios e nuos.
292
Deus no’ at mudau determinos
E a sos fizos che ogad’a fora
A pigare possessu in sa dimora
Non podiant torrare sos meschinos
Ca sa guardia de sos cherubinos
Fiant inie vigiles dognora
Armaos corazzosos vigilantes
Cun ispadas de fogu fiamantes.
293
De sa mela anta tentu custu donu
Eva e Adamu tottas duos
Dae s’Eden faent sos congluos
Lassant giardinu corona e tronu
Su Deus immortale tantu bonu
Castigat gosi a sos fizos suos
Po curpa de sa mela e su serpente
Si morid’e si torrad’a niente.
294
Est unu sonnu sa vid’in su mundu
Males e benes de ogni genia
Fin’a s’urtim’ora ’e s’agonia
Dda cumbattet s’umanu moribundu
E sa morte ind unu segundu
Ddu occhit senza tirania
Lassande in sa terra provvisoria
S’immagine a sa debile memoria.
295
Gosi s’est disfattu su giardinu
De s’Eden in su Mediu Oriente
Po curpas d’Eva e de su serpente
Che unu mendicante poverinu
Adamu si poned’in camminu
In crica ’e sa dimora penitente
Penzande a s’incrasa cun fastizos
Comente bived’issu mama e fizos.
296
Deus dae su campu Damascenu
Ch’oga sos fizos cun custa medaglia
Luciferu sa vile canaglia
In sa terra semenat velenu
Po turmentare s’omine terrenu
Faet sa sua crudele battaglia
Faende sos dispettos contr’a Deus
Contra Eva e Adamu peus.
297
Luciferu non podet supportare
D’Eva e de Adamu sa cundanna
Po Luciferu est offesa manna
A s’inferru de no’ ddos cundannare
Ddos cheriat cun issu ospitare
E de s’inferru aperit sa janna
Deus ddi na’ po custos duos
Serra sa janna ca non funti tuos.
298
Satana rispondet cun ardores
Funti sos meos e cherzo sa fama
Ddi na’ Deus non ti jazo brama
Ca funti de sa terra abitadores
Si custos fattu ant sos peccadores
Ses tue chi as tessiu sa trama
A t’ubbidire ja ddos as pregaos
E a peccare ddos as obbligaos.
299
Ch’apo fattu s’ammutinazione
A s’inferru cundannasa a mie
Adamu Eva poite gasie
Ddis zas diversa sa punizione
Si fattu m’asa po tentazione
Tentare pozzo no’ importa chie
Anta peccau a coro siguru
E meritant s’inferru issos puru.
300
Cherese in s’inferru costruere
Cun Eva sa famiglia satana
E sa mia potenzia soberana
A piaghere tu a dda distruere
A Eva dd’apo fatta po produere
In sa terra sa razza umana
Eva est mere in sa terra incue
E a s’inferru no’ andat cun tue.
301
A Eva invidias sa sorte
Non bastat ca dd’as posta in guai
Eva de turmentos nd’ad’assai
Senza contare sa pena ’e morte
Dd’apo fatta de una fibra forte
Si no’ resister non podiat mai
Su chi suffrit sa femina in terra
No’ ddu suffrit s’omine in gherra.
302
Satana ses furbu e birbante
Ficcanasu in su malu servire
Si unu killer andad’a bocchire
Pagau de unu mandante
Sa lezze severa est bastante
Su mandante prus est de punire
Cando sa lezze faet sa cundanna
Su mandante at sa pena manna.
303
Tue Satana sa matessi cosa
A Eva as postu ispina in s’ogu
Ses tue su chi as fattu su jogu
E meritas sa pena mostruosa
Finz’a cand’est morta e post’in losa
A Eva rispettadda prus che fogu
Cando su corpus ddi occhit sa morte
Decido Jeo a s’anima sa sorte.
304
Si Satana non cheres ubbidire
Fae puru sa tua volontade
Ma non ti pighes autoridade
Ca ischis Zeo ti pozzo punire
De s’inferru prus a non bessire
Inserrau po un’eternidade
S’umanu liberu est cun megus
E liberu deved’esser cun tegus.
305
Satana s’inferru protezze
Ca ses su re in cussu ti onoro
Sos chi peccant’a volontad’issoro
Servidinde a coment’est sa lezze
Tue sa disciplina bene rezze
Cun chie ti jad’anima e coro
Po cussu ti jazo sos poderes
In s’inferru faende su chi cheres.
306
Tue in terra podese andare
Solu po faer sa tentazione
Conquistande cun s’intenzione
Comente cheres faeddos peccare
Sos chi rennesses a conquistare
Funtis a tua disposizione
Non mi opponzo in su compromissu
Dognunu fazzat su chi chered’issu.
307
Satana cumando Jeo amenta
Po su presente e po su futuru
Bae in terra liberu e siguru
Comente cheres a s’umanu tenta
Sa lezze est barbara e cruenta
Po s’umanu e po tue puru
Non ti nde jazo non ti che nde leo
Ma fae solu su chi cherzo Jeo.
308
S’umanu este indipendente
Liberu de faere e disfaede
A modu tu ddu podes distraede
Culpevole faende s’innocente
Su chi este a tie ubbidiente
Pustis mortu cun tue ddu asaede
Zeo apo a tennet su cunfortu
Giudicandeddu cando chi est mortu.
309
Satana ista in sos pannos tuos
Ca ja ti funti comodos bastante
S’umanu est de issu vigilante
Ca dd’apo jau sos sentidos suos
Cun sa morte faet sos congluos
Dae sa terra anim’abitante
E s’anima cun bene e cun male
Lassad’in terra su corpus mortale.
310
Satana de custu momentu
Cun precisu rigore precetto
S’anima animale divieto
De faet parte a su giudicamentu
In su campu de ismistamentu
S’anima umana solu accetto
A s’anima umana solu crico
Pilu in s’ou e dda purifico.
311
Tottus zughius sa morte a pala
Ad ognora e ogni momentu
Anima in paghe o in turmentu
Devet passare in sa penosa iscala
Anima bona o anima mala
Benit pesada in s’ismistamentu
In su pesu a mannu est incisu
Inferru Purgadoriu e Paradisu.
312
Santu Micheli faede s’inserru
Cun su pesu e pesat precisu
Sos chi devent’andare in Paradisu
E cuddos chi andant’a s’Inferru
A sos de Purgadoriu ja s’afferru
De sa lezze chi Deus at decisu
Ca sa cundanna de su Purgadoriu
Est sol’unu turmentu provvisoriu.
313
Deus sos peccaos at divisu
Cun su pesu a s’anima umana
Faende biere a Satana
Ca su rigor’est po tottus precisu
Inferru Purgadoriu e Paradisu
Est po tottus a su pesu chi ana
S’anima in su pesu est purificu
Po religiosu poveru e riccu.
314
Cun su pesu Deus santificada
E cun su pesu punit su peccare
Su peccau chi est a cundannare
Cun su pesu sa lezze applicada
E cun sa freccia ruja indicada
Su chi deved’a s’inferru andare
Sa ruja est tua a Satana nandeli
Irde bianca est de Santu Micheli.
315
In su pesu no’ ddu at de fuire
Est giustu bene fattu e sensibile
Satana faet tottu su possibile
Su pesu a modu su de invertire
Cando non ch’est poziu rennessire
Narad’ a Deus ses un’infallibile
Separande su bruttu de su nettu
Ses giustu ses precisu ses perfettu.
316
Deus de su chelu faet bene
Satana de s’inferru faet male
Deus narat a s’umanu mortale
Sendo biu de tue contu tene
Cando moris benis dae mene
Po esser giudicau in tribunale
Si sendo biu cun Satana abitas
As’a tenner sa pena chi meritas.
317
Eva e Adamu in sentenzia
Deus narat po su ch’ais fattu
Bosi apo puniu immediatu
A faere in sa terra penitenzia
Narae cun bona cuscienzia
Su rigore de su castigu esattu
Po chi enzat de sa zente connotu
Su peccau chi faet morrer totu.
318
Adamu Eva post’a dura proa
In sa terra vergine comuna
A die notte abba sole e luna
Faende fronte a sa vida noa
Una orta ainnanti e deghe a coa
De die bona non de bient’una
Cricant’issos su dilettu gosu
Cun turment’e traballu faticosu.
319
Cando s’istat bene in sa vida
Poi s’agatat male ite tristura
Finz’a s’abituare est pena dura
Amara e crudele est sa ferida
Po curpas de sa frutta proibida
Cantu suffrit s’umana creatura
Custa rugh’est po dogni moribundu
Su cantu custu mundu durat mundu.
320
Sendo vergine sa terra nativa
Po Adamu Eva e bestiame
Iscurzos ispozaos e a famene
Bivende in cuss’era primitiva
Po sa sopravvivenza nutritiva
Sa terra ant’issustu de sambene
Gherrande senz’arma a forz’atroce
Cun s’animale masedu e feroce.
321
Cantu fu mala sa vida in cuss’era
Sendo s’umanu solu abbandonau
Mancu dae su babbu perdonau
E cundannau a pena severa
Po difendet sa sua bandiera
S’umanu cant’a fatt’e camminau
Gherrande cun sa sua abilidade
Salvad’a issu e s’umanidade.
322
Po tottas duos fiat vida brutta
Sacrificadas sas ambas persones
Bivende in sas matas che puzzones
Papande solu erba foza e frutta
Tando fud’abitada dogni grutta
De lupos de panteras e leones
E s’umanu in fora senz’appozzu
A sa mata tenia po allozzu.
323
S’umanu cun sa sua prudenzia
Cun sa trassa e astuzia antiga
A sa matta s’at fattu po amiga
Isfruttande sa sua intelligenzia
Cun sa sacrificada passienzia
Faende semper su cala e piga
E cun facilidade e prus ardore
Si difendiat dae s’invasore.
324
Po s’umanu sa vida fu’ meschina
A dogni latu fiat tribulada
Sa terra fiad’arida infogada
Areste buscosa tottu ispina
Sa maledizione serpentina
Po s’umanu in sa terra mandada
Finz’a cando Deus soberanu
Cambiat tottu po biver s’umanu.
325
Po s’umanu terrenu abitadore
Deus cund una paghe risentida
Su traballu fattu ind una chida
Ddu modificat cun teneru amore
E azuat su fizu peccadore
Zandedd’in terra un’atera vida
Ddi ja corazzu abba e fogu puru
Po bived’in sa terra prus siguru.
326
Su fogu che su fogu rispettaddu
Ca est una fidele cumpanzia
A sa crocada e a sa sezia
Che unu bonu frade calculaddu
Siad’a pe’ o siad’a caddu
A dogni latu est sa garanzia
Su fogu a s’umanu ddu onorada
Dd’azuat ddu difendet ddu ristorada.
327
Prima fiat sa mata po s’umanu
Sa prus sinzera e fidele amiga
Cun puzzones e rettiles a briga
A sero a notte e a manzanu
Pantera lupu leone tiranu
Fiat po issu sa vida castiga
Cun su fogu a manu faet gherra
Po bivet tranquillu in sa terra.
328
Po Adamu sa vida non fu festa
Matessi po Eva non fu zogu
Po issundet sa terra in cussu logu
Deus mandat de abba sa tempesta
E allutu ada in sa foresta
Cund unu lampu a s’amigu fogu
Faendeddisi a cumprendere
Comente biver’e a si difendere.
329
Su fogu po s’umanu bonu fruttu
Si nde servid’a ser’e a manzanu
S’animale feroce istat lontanu
Cando chi biet su fogu alluttu
Si a zizone ’e fogu est iscuttu
No’ insistet a faer su marranu
Si fuit conca zosso o conca susu
E a s’umanu no’ affronta prusu.
330
S’umanu binchet sa battaglia
Sa gherra in sa vida binchet mai
Ca sos males suos funti assai
In dogni campu zapa sa muraglia
S’umanu est che trenu in rotaglia
Cando si cre siguru est in guai
Cando de unu male s’iscampada
Si girat e ancora prus inciampada.
331
Po cantu tempus Adamu bivende
Fiad’in sas matas de calvariu
Cun tribulia e patimentu variu
Sa vida in sa terra cumbattende
S’originale peccau pranghende
Omine primitivu solitariu
Finz’a cando chi Eva s’amante
Diventat in s’istadu interessante.
332
Eva cun sa sua gravidanza
At cambiau sa vida totale
In volatica pische e animale
Rettiles insettos cun bundanza
Produente a naturale usanza
Cun s’istintu fecundu naturale
Matas erbas e ispinas froridi
E sa terra pomposa si coloridi.
333
Diventad’est sa terr’unu giardinu
A dogni latu de grazias prena
Sa terra cun su mare abba e rena
Bogant frores de s’insoro sinu
E godi s’ambiente genuinu
Dae tando s’anima terrena
Cun s’ingegnu astuzia e trassa
Biviant de sa pisca e de sa cassa.
334
Erba frutta peza si papada
Crua senza sale e senza pane
Amigu diventau de su cane
Su cane s’umanu accumpanzada
E a si difendet dd’azuada
Girande dae noghe a cudd’ane
In sa cassa in mesu a su boschedu
Po s’animale feroc’e masedu.
335
Manu manu su tempus cambiande
E su progressu continu essende
Dogni cosa sa terra produende
E s’anima terrena alimentande
A urulos sa zente faeddande
Po si cumprendet sos gestos faende
Po si connoschet si funti uguales
In sa fronte zughiant sos segnales.
336
Babbu mama sorr’e frade
Cun sos parentes unios a gruppu
Laboriosos faende isviluppu
A segundu s’insoro facultade
E manu manu cun facilidade
De sa caverna ch’ogant’a su lupu
Sa tigre sa pantera su leone
E leant’issos dimora in cumone.
337
Manizande sa perda po jogu
Bient de notte ca fu’ lampeggiante
E frigandedda cun manu pesante
Faet scintilla e alluet su fogu
E dae tando in dogni logu
In sa terra su fogu est bundante
Osservant chi sa perda cun su tagliu
Podiat faer dogni trabagliu.
338
Cun s’arte s’ingegnu immaginare
Piccant cun perda e buccant sa roccas
Faent cavernas mannas e piccoccas
Ddas utilizzant po ddas abitare
Po andare a cassa e a piscare
Faent cannas fustes e mazzoccas
E sinde servint po sos compromissos
Finzas po si difende tra issos.
339
A briga in paghe e a murrunzu
Cun traballos de tottu sas ispecias
Faent de s’erba funes e treccias
Impegnan sa manu brazzu e punzu
E cando iscopertu an su brunzu
Faente frundas arcos e freccias
E dae tando sos avventureris
Diventant eroes gherrieris.
340
S’arma pigat possessu e usanza
In sa terrena vida tribulada
Faend’ancora pugnal’e ispada
S’iscudu po gherrare cun sa lanza
E sa freccia po longa distanza
In s’arcu cun sa manu mandada
Su chi bocchiat leones e boes
Fiat cussu su re de sos eroes.
341
De tando custos abiles longinos
Po faer gherra fiant volontarios
E bocchint sos feroces dinosauros
E sos orcos e mostros marinos
E gigantescos dragos serpentinos
E sa medusa cun sos minotauros
Bocchint puru a sos titanos
De chimbanta concas e chentu manos.
342
Malu fu su serpente e sette concas
Cun sos sette dimonios in sa coa
In s’inferru tartaru a proa
Cuau in sutterranas ispeloncas
Sos Acheos a grinfas de corroncas
Ddu occhinti e faent vida noa
Bivende cuntentos liberales
Senza custos mostros infernales.
343
Mortos sos ispiritos malignos
Mandaos de Satana in sa terra
Custos eroes amantes de gherra
Si faent de onore e fama dignos
Faende progettos e disignos
Pigande podere in dogni perra
Custos eroes abiles e bravos
Faent sa lezze po sos ischiavos.
344
Siat po ignoranza o debilesa
Su chi non fudi astut’in s’orgogliu
Fud’ischiavu iscritt’a primu fogliu
Servidore a s’issoro pretesa
Chie no’ ubbidiad’a s’impresa
Che ddu oganta foras de orrogliu
Cundannau a pena ’e morte
O ischiavu a su chi fiat forte.
345
Custa fiat sa lezze de s’eroe
Ca fiat forte cumandada issu
Obbligande a su sottomissu
Faer de carru de caddu e de boe
Tirant’otto a su postu ’e noe
Cun sa frusta colpau semper fissu
Maltratta’umilia’e avviliu
Iscurzu ispozau e famiu.
346
Una barbara vile violenzia
Fu su destinu de s’umanidade
Su chi cumandat sa comunidade
Usaiat rigor’e prepotenzia
Po s’ischiavu no’ ddu at clemenzia
Fu castigau senza piedade
E cundannau a traballos duros
Po esser sos ricavos prus siguros.
347
Po cussu in su Mediu Oriente
Sos furbos diventaos funti rese
E servios dae conc’a pese
De s’ischiavu trist’e sofferente
Zande sa curpa a su serpente
Adamu Eva e Deus si mi crese
Sos res’a Eva e Adamu meschinu
Ogaos che ddos an de su giardinu.
348
Adamu tantu bonu tottu amore
In su giardinu bivende serenu
Laboriosu de orgogliu prenu
Biviat cun recreu che signore
Ma ca s’eroe fu malefattore
Zughiat s’ogh’e sa man’in s’anzenu
Cricat fae gherra e de cumbattere
Po che leare su bene de atere.
349
Gosi at fattu po Eva e Adamu
S’eroe gherrieri prepotente
Biende Adamu ca fud’impotente
Senza difesa in dogni ramu
No’ ddi lassa de terra unu pramu
Torrandeddu a nulla tenente
Senza giardinu e senza dimora
Che unu cane che dd’ogant’a fora.
350
Non teniad’armas po difesa
Adamu ca non fiat gherradore
E Adamu sendo perdidore
Ischiavu dd’an fattu po vilesa
Leandecheddi dogni ricchesa
Dd’an torrau che unu pedidore
Fianta custos sos malos e peus
E sas curpas anta jau a Deus.
351
Adamu de giardinu ch’ogant fora
E a Eva che femina avvilida
Zande curpa a sa frutta proibida
E a sa lucifera colora
Calunniande a Deus ancora
Ca ddos at cundannaos in sa vida
A morte e a dura penitenzia
A issos e a dogni discendenzia.
352
Faulas mannas chi camminant solas
Iscrittas ddas anta in su libru
Perdende su controllo e s’equilibru
In sa dottrina e in sas iscolas
Sas campanas sunt dondolaiolas
No’ an su tonu de matessi fibru
Variantes funt’in su intendere
In s’intuire e in su cumprendere.
353
Deus si s’umanu arresonada
Po sa terra no’ at fattu male
At fattu tottu a su naturale
E de ricchesa sa terra coronada
Nanta Deus s’umanu perdonada
Puru sendo s’umanu brutale
E faet su chi cheret sendo biu
Cando morit de Deus est puniu.
354
Comente mai Deus podet male
Faere a su fizu terrenu
Dd’at zau vida cun su su alenu
E s’immagine che issu uguale
In sa vida dd’at fattu mortale
Cund unu anda e beni serenu
Narrer ca est giustu creo bastede
Sa morte za su post’a chie naschede.
355
Sa morte est giusta e legale
No’ est ne castigu ne vendetta
Umanu sa morte in paghe accetta
Ca est unu donu naturale
Sentenzia est po tottus uguale
In custu terrenu pianeta
Tottus seus naschios po morrede
Mortu in terra che biu non torrede.
356
S’anima bivet cun corpus mortale
E sa vida est unu anda e torra
S’incendiu de Sodoma e Gomorra
E sa pobidda ’e Lot fatta in sale
Ancora su diluviu universale
Est dubitare de una camorra
Non pozzo narrer no o beru è
Ch’in s’Ararat firmat s’arca ’e Noè.
357
No’ est de crere chi su Deus bonu
Apet fattu similes dispettos
Ca meritat tottu sos rispettos
In terra in chelu e in su tronu
No’ meritat de tenner perdonu
Su chi ddi ogat similes difettos
Su chi a Deus ogat cussu insoniu
De s’inferru est unu dimoniu.
358
Tottu podet succeder senza farta
Cando cheret su Deus celeste
S’arca ’e Noè firmada nanca s’este
Narat s’iscrittu in sa punta prus arta
Ma comente si bied in sa carta
Prus artu est su monte Evereste
Siat de notte o siada a die
Poite s’arca no’ est firmada inie.
359
Fu solu cussa s’arcaica zona
Cumandada de rese e zente seria
De s’invasu de s’abba o de miseria
Si salvant solu sos de sa corona
Umanu dottu iscusa e perdona
Ca su chi penzo no’ est cattiveria
A chi est chi non faet meraviglia
Ca s’est salvada solu una famiglia.
360
Comente oe a nde narrer una
Invadet s’abba su mundu terrenu
Su chi tenet caddu sedda e frenu
Currende si che pigat a sa luna
Su chi però no’ at cussa fortuna
Morit in s’abba de s’invasu prenu
Su poberu est difficile chi arrivede
Semper su riccu tando e oe bivede.
361
S’arma est chi at fattu su podere
E su podere at fattu su cumandu
S’invidia e s’odiu nefandu
S’orgogliu pretesa e piaghere
Sa ricchesa su zeracu e su mere
E s’ischiavu a bendere a bandu
E s’arma chi at postu s’abitudine
A isfruttare s’ischiavitudine.
362
Cuddos chi nanca faeddanta
Cun su veru Deus in persone
Ischiavos teniant a masone
E medas traballos fattu anta
Dae s’opera fatta s’onoranta
Senza rimorsu ne cumpassione
S’opera gloriosa tottu braga
Fatta de ischiavos senza paga.
363
S’ischiavu at fattu dogn’impresa
Comente in s’istoria est iscrittu
Sa sette Piramides d’Egittu
E sa famosa Muraglia cinesa
Sa Turre de Babele po s’artesa
Sa Galleri’’e Faraone s’abittu
De Rodi su Colosso in s’Egeo
De Roma su famosu Colosseo.
364
Cheope Babele e Faraone
Po s’ischiavu barbaros e feos
Cando chi giudicaos fiant reos
Pagant cun frusta sa punizione
Palestinesu e su Babilone
Egizianos Giordanos Ebreos
Ischiavos biancos e nieddos
Fatt’an turres muraglias casteddos.
365
Cando Norace isbarcad in Sardigna
Cun sos fradiles Iolao Adone
Ischiavos de ogni nazione
Zughiant po arte e fama digna
Fattu an Nora pomposa benigna
E sos Nuraghes cun precisione
Istradas pontes e iscavos
Tottu fattu de sos ischiavos.
366
Oe puru sendo in libertade
Su poveru non tenet garanzia
Sa lezze nanca est democrazia
Ma est tottu ingannu e falsidade
Mai finit po s’umanidade
Sa vile ischiava mercanzia
No’ importad’a inue andeus
Liberos si ma ischiavos seus.
367
Narat bene su dizzu antigu
E po esperienzia est serviu
Su chi nanca jughed’ogu biu
De s’anzenu si papat sa figu
No’ rispettat parente ne amigu
Est che musca a latte in s’istiu
Annada lanza o annada grassa
Marzani cambia pilu e non trassa.
368
Ammitto ca marzani cambia pilu
Ma non sa trassa de s’intenzione
E no’ ammitto s’umana persone
Matessi stoffa e diversu filu
A Mosè in s’oriente Nilu
Dd’at salvau sa fiza ’e Faraone
Dd’at fattu mannu educau e bravu
Coment’erede non che ischiavu.
369
Fiat disprezzu s’ischiavitudine
Fiant iscrittos a lumene iscuru
Mosè ca fud’ebreu issu puru
Ca su samben’est similitudine
Biende cussa vile abitudine
Po rimorsu diventat coro duru
E fattu at sa rivoluzione
Contr’a sa lezze ’e Faraone.
370
Sottoposta fu s’umanidade
A custa lezze barbara e vile
Mosè comente omine civile
Faet sa gherra po sa libertade
E Faraone contra volontade
A s’Ebreu aperi su giannile
Passat Mosè in mare a pe’ in terra
Passad issu de nou s’abba serra.
371
Mosè a sa terra de Abramu
Ch’at leau a s’ebrea zente
Terra chi fiat prima appartenente
A su giardinu d’Eva e de Adamu
Conquistada dd’ada pramu a pramu
Dae su filisteu prepotente
E cun sos deghe cumandamentos
A sos ebreos at fattu cuntentos.
372
Salvat Mosè su populu ebreu
Faende gherra battaglia e rissa
Ca sa Terra Santa e promissa
Fu d’Eva e Adamu su zudeu
Ca s’ebreu est de matessi ereu
A s’ebreu apparteniad’issa
E su giardinu gosi a sos congluos
Est torrau a sos eredes suos.
373
Fizu de Manoe fu Sansone
S’eroe de su populu ebreu
Contra su nemigu filisteu
At fattu gherra che su leone
Dalila sa minuscola persone
Dd’at bintu e ridottu in modu feu
Che ddi segat sos pilos e si jogada
Po isfregiu sos ogos che dd’ogada.
374
Sansone fiat forte fu potente
No’ ddu firmat muru ne muraglia
Duamila nd’at mortu in battaglia
Cund un’ossu de barra ’e molente
Sa Moschea sendo prena ’e zente
Dd’at distrutta faendedd’a raccaglia
Po liberare sos suos ebreos
Morit Sansone cun sos filisteos.
375
Bessit Davide a su manzanile
Po cricare sos frades in su monte
Sendo girande in cussu orizzonte
Incontrad’a Golia mostru vile
Davide ponet perda in su frundile
Ddi tirad’e ddu ferid’a sa fronte
Davide bocchid’a Golia
E finit cussa gherra ’e tribulia.
376
Fiant chimbe sos res de s’oriente
Chi Giosuè at bintu in sa gherra
Barantannos fud’in cuntierra
Contra a sa filistea zente
Bintu at s’Arca Santa finalmente
E postu at sa paghe in cussa terra
Ma poi sos sette res de Roma
Occupant tottu truncu e coma.
377
Silvia sa vergine a trint’annos
In barca a mesu mare cundannada
Cun Marte s’amore fattu ada
Liberandesi dae sos affannos
Duos gemellos de illustres pannos
At partoriu cun fama fadada
In su Tevere fint naufragaos
E Faustolo che ddos at bogaos.
378
Sa fidele misteriosa lupa
A Romolo e Remo ad’allattau
No’ isco coment’est capitau
E a nessunu pozzo zare crupa
Ma de Roma fiant ossu e prupa
E issos anta Roma impiantau
Custa Roma de lumene giocundu
At fattu tremer’a metade mundu.
379
Romolo e Remo da ue est beniu
E Romolo a ue est andau
Est mortu comente cumandau
Agonizzante si ch’est ispariu
A ue est andau nessunu dd’at biu
In sa terra est isprofundau
Sa morte sua est misteriosa
Che sa naschida sa matessi cosa.
380
Sendo faende sa Roma cittade
Romolo po resone o po tortu
At tracciau unu surcu de importu
Dividindedda metade e metade
Nande a operaios e a su frade
Su chi traversat su surcu est mortu
Remo jumpad su surcu garante
E Romolo dd’occhid’a s’istante.
381
De sa morte Remo non si curanta
E sa cittade benit terminada
Invitande sos de sa contrada
Cando su collaudu auguranta
Sas feminas sabinas che furanta
Po esser sa Roma populada
E diventat sa Roma gloriosa
In terra e in mare famosa.
382
In dogni terra vicina e lontana
Roma mesu mundu occupada
Cando chi Erode cumandada
Sutta regime de s’era romana
Naschia est s’era cristiana
A Betlemme cittade famada
Naschiu Gesù Cristu Nazarenu
Erode est diventau unu velenu.
383
Sos tres res si ponent’in viaggiu
Po visitare a Gesù Bambinu
Cando funti a metade camminu
Sos sordaos de Erode su passaggiu
Ddis bloccant e controllant s’equipaggiu
E su motivu insoro pellegrinu
Rispondent andande seus crese
A visitare su Re de sos rese.
384
Su Re de s’orient’est solu Erode
Rispondent sos sordaos po dovere
Ca Cesare dd’at zau su podere
Sa corona sa fama e sa lode
E agatande sa lezze in frode
Certu ca non faet piaghere
Est una pena foras de misura
Cundannau a morrer’in tortura.
385
Erode est unu re za est beru
E cumandat sa terra orientale
Su Re nostu est soprannaturale
Ca est fizu de su Deus veru
Est issu solu in su mundu interu
E che issu non ch’est s’uguale
Cumandad’in chelu e in terra
In pagh’e amore senza gherra.
386
Cando Erode custa novidade
De sos sordaos suos ad’intendiu
Timende odiosu e offendiu
At bandiu cun severidade
In frazione bidda e cittade
Bocchire su chi naschid’at pretendiu
Fattu at s’istrage ’e s’innocente
Bocchinde a s’umanu naschente.
387
Duamil’annos sa vida umana
In custa terra si at fattu onore
Credentes de dogna colore
Bivent cun s’isperanza soberana
Roma sa capitale cristiana
Dae tando ancora est in vigore
Roma custu onore at profundu
Cund unu Paba po tottu su mundu.
388
Cantu ancor’ad’a podet durare
Custa era in sa vida umana
Dottos in sa Bibbia iscrittu ana
Mille e non prus mille de contare
Si est beru chi tremet terra e mare
Su tempus e sos astros provas dana
Sa terra si est beru si disgregada
In fogu o in s’abba si annegada.
389
De sa creazione de Adamu
Finzas a s’era de Noè
Lettore lezze osserva e crè
Pesande tottu a gramu a gramu
S’umanidade in truncu e ramu
As’a biet ca tottu beru è
Ad’iscrittu sa manu ’e s’omine
Annu mundu e annu Domine.
390
Milleseschentos’annos
E chimbantases totale
De Adamu a su diluvi’universale
Chi at mortu pitticos e mannos
Abramu cun fide senza ingannos
Si alleat cun Deus immortale
S’era sua de annos durat crete
Solu batterochentosbintisette.
391
De Mosè s’arcaica dimora
Durat meda cun craros amentos
Annos millenoeghentos
E barantachimbe ancora
S’era cristiana est tuttora
Finz’a custos momentos
Contande sos annos in fila
Est quasi arribad’a duamila.
392
Esistet sa civile razza umana
In custu pianeta mannu e tundu
S’iscrittu narad’in custu mundu
Chimbe eras dominau ana
Sa prus manna est s’Era Cristiana
Ateras funtis a tempus sigundu
S’umanu in sa terra de affannos
Esistet semilabintott’annos.
393
Comunicau est tottu su mundu
In s’aria in terra e oceanu
Finzas’in s’ispaziu lontanu
S’umanu isplorand’est a fundu
Ma po sa pagh’e s’amore giocundu
Non cheret zare ancora sa manu
Forzis custa paghe est a godire
Tra nois pari pari a nos bocchire.
394
Su tremila in person’e sambene
Cale donu nos ad’a portare
Sa Paghe Santa de nosi gosare
Cun ricchesa oro prata e ramene
O miseria gherra fogu e famene
O abba ancora po nos annegare
Toccande biende craru e tundu
Ca po chi morit si fini su mundu.
395
Lodes e vantos a meritu
Unu veru gigante campione
Ca in computer sa canzone
A degh’annos e mesu ad’iscrittu
Usande perfettu s’imitu
Raffinau cun precisione
Rezi Luca Urru po memoria
Una perenne corona de gloria.
396
Su chi ti prego umanu lettore
Iscusami e perdona dogni cosa
Ca sa mente e s’idea dubitosa
Si turbad’in s’incertu po timore
Variant’est s’umanu settore
Ca sa vida est misteriosa
Fininde cust’iscrittu jeo puru
Nazo est beru e non seo siguru.
G. B. D.
* * *
Ardauli, 15 settembre 1999